Sáng 5/11, trong phiên thảo luận toàn thể tại Hội trường, các ĐBQH tiếp tục tranh luận chủ đề thủy điện nhỏ, hồ chứa nước với tác động lớn tới tài nguyên và môi trường, nhất là những thiệt hại nặng nề ở các tỉnh miền Trung do thiên tai vừa qua.

Sau khi nghe ý kiến tranh luận của Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cùng các ĐBQH, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cũng có phát biểu giải trình, nhấn mạnh đã lắng nghe những ý kiến tâm huyết từ các ĐBQH trước những thảm họa thiên tai đau thương liên tiếp xảy ra tại miền Trung ruột thịt, bên cạnh đó là những giải pháp, những trăn trở của các đại biểu.

Với trách nhiệm của người quản lý tài nguyên và môi trường, Bộ trưởng Trần Hồng Hà chia sẻ khó khăn với những cán bộ, chiến sĩ đang phải xẻ núi mở đường để khắc phục hậu quả thảm hoạ thiên tai vừa qua.

Dẫn báo cáo rủi ro thiên tai của Liên Hợp Quốc, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng thời điểm này là lúc con người rất khó kiểm soát được tính cực đoan của tình trạng biến đổi khí hậu, thảm họa tự nhiên, với tần xuất thiên tai cực đoan trong 40 năm qua tăng 4 lần, trong đó bão lũ chiếm 40%.

“Giai đoạn 2000-2019, đã có trên 7.300 thiên tai, trong đó, loại hình thiên tai xảy ra nhiều nhất là lũ chiếm 44% và bão chiếm 28%. Theo đánh giá và thống kê, trong 100 năm qua, dù thiên tai tăng những thiệt hại về con người lại giảm đi. Việt Nam ở trong vòng bão ở Tây Nam Thái Bình Dương. Việt Nam đứng thứ 7 trong số các quốc gia có cực đoan và có rủi ro thiên tai cao nhất; và đứng đầu trong số 16 nước liên quan đến khí hậu cực đoan”, ông Trần Hồng Hà nói.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, cần phải có nghiên cứu và đánh giá độc lập của các cơ quan khoa học về diễn biến thiên tai nặng nề vừa qua. Qua đó, hiện trạng của các điểm thiên tai ở khu vực miền Trung vừa qua là tổ hợp các dạng thiên tai. Trong 4 cơn bão đổ bộ, bão số 9 là cơn bão mạnh nhất trong 25 năm qua. Cùng với đó, hình thái thời tiết là vùng áp thấp duy trì ở miền Trung, tạo ra lượng mưa lớn vượt qua các chỉ số đo lịch sử. Có những ngày lượng mưa ở Quảng Nam lên trên 500mm, có nơi lượng mưa vượt qua con số từ 2.000-4.000mm.

“Số liệu khách quan cho thấy, khu Kiểm lâm 67, Phong Điền, Cha Lo, Binh đoàn 337 Hướng Hóa, Trà Leng, Trà Vân ở Nam Trà My (Quảng Nam) và vùng sạt lở Rào Trăng 3… đều ở độ cao 300-900m, nên kết luận thiệt hại do thủy điện là chưa có cơ sở. Toàn bộ những khu vực này nằm trong đứt gãy địa chất và trong thời gian qua đã có sự cà sát. Quá trình đó, độ phong hóa tạo ra cát, sét, sỏi có độ gắn kết thấp và nằm trên địa hình đồi núi dốc với trọng lực trượt và độ dốc sông suối đều theo hình chữ “V”. Cộng thêm với vấn đề ngoại sinh là lượng mưa lớn trong liên tiếp nhiều ngày dẫn đến nguy cơ sạt lở”, Bộ trưởng giải trình trước nhiều ý kiến cho rằng thủy điện nhỏ, hồ chứa nước góp phần vào thiệt hại nặng nề của thiên tai.

Cũng theo ông Trần Hồng Hà, Chủ tịch các địa phương đã giao trách nhiệm điều tiết các hồ chứa nước. Chúng ta dự báo trước thời tiết được khoảng 5 ngày khi bão vào Biển Đông, dự báo mưa trước 2-3 ngày, thì có thể điều tiết các hồ chứa. Mặc dù các hồ chứa ở miền Trung không có khả năng cắt lũ, nhưng đã được điều tiết nhịp nhàng, chặt chẽ, giúp giảm lũ được khoảng 30-70%. Các hồ chứa lớn đều có 2 chức năng là bổ sung nước cho mùa cạn từ 30-50%, đặc biệt trong mùa khô hạn do thời tiết cực đoan. Đây là vấn đề tất yếu cần phải có hồ chứa bên cạnh mục tiêu phát điện.

“Lỗi cũng không ở các thủy điện nhỏ, lỗi là chính chúng ta chưa phân tích được lợi ích, các tính năng thiết kế hiệu quả và ứng dụng công nghệ. Nếu chúng ta tính toán và thiết kế được hài hòa thì vẫn duy trì các thủy điện nhỏ mà không gây tác động quá lớn tới tự nhiên. Tất nhiên cũng cần có đánh giá chuyển đổi mục đích sử dụng rừng thế nào? Nhất là khi dân số tăng trưởng lên hơn 100 triệu dân. Cần tính toán chức năng, khu vực rừng cần phải giữ, cần bảo vệ đó là rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, rừng tự nhiên”.

Trước đó, từ đầu phiên toàn thể, nghị trường đã nóng lên khi Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, tiếp tục đăng đàn Quốc hội phản hồi các ý kiến tranh luận của ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng và Dương Trung Quốc về đánh giá tác động của các dự án thủy điện.

Liên quan đến các vấn đề về quản lý đất, nhất là đất rừng tự nhiên, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, trên thực tế, đối với các dự án thủy điện khâu rất quan trọng là phải bổ sung quy hoạch và xuất phát từ địa phương. Bộ Công Thương đề nghị bổ sung dự án thủy điện vào quy hoạch thì phải xin ý kiến của các bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng cũng như Bộ Công an và cơ quan khác đây là chốt chặn đầu tiên. Điều này sẽ đảm bảo sự phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cũng như mục tiêu ưu tiên.

Tranh luận với Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh, đại biểu Nguyễn Thanh Hồng (Đoàn Bình Dương) cho rằng: “Nếu phát biểu như Bộ trưởng Trần Tuấn Anh thì mọi thứ đều đúng, chỉ có trời mới sai vì cho mưa nhiều quá. Bộ trưởng cũng có nói do chính quyền địa phương, do quy hoạch, khâu tổ chức thực hiện…thì e rằng chưa ổn”.

Đại biểu này cho rằng, ở đâu có nhiều nhà máy thủy điện thì ở đó có lũ ống, lũ quét, sạt lở, ngập lụt. “Chúng ta làm nhiều đập thủy điện nó không vỡ đập thủy điện mà vỡ ở các chỗ khác. Nước dâng cao thì phải tìm đường thoát, như vậy sẽ trái quy luật tự nhiên và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng”, đại biểu Nguyễn Thanh Hồng nêu ý kiến.

Tuy nhiên, theo quan điểm của đại biểu Lê Thanh Vân (Đoàn Cà Mau), nói về thủy điện và sự tàn phá của nó trong đợt mưa lũ vừa rồi thì cần phải nhìn nhận khách quan. Bởi vai trò của thủy điện không chỉ đơn thuần là cung cấp điện năng mà góp phần vào trị thủy. Theo đại biểu Vân, mặt trái của thủy điện chính là sự lạm dụng trong đặt vị trí xây dựng của các dự án. Một số chủ nhà máy thủy điện đã không làm đúng chức năng của đập thủy điện điều tiết mức nước, lợi dụng để phá rừng để trục lợi.

“Chúng ta không nên vì lũ lụt mà đổ hết cho thủy điện”, đại biểu Lê Thanh Vân nhấn mạnh./.

Lê Lam/VOV.VN