Thừa uỷ quyền Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể vừa ký báo cáo gửi Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về việc triển khai hệ thống thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng (ETC). Bộ này tiếp tục nhận trách nhiệm về việc chậm trễ và hứa sẽ "nghiêm khắc phê bình, rút kinh nghiệm".

Sợi dây “kinh nghiệm” ngày càng dài hơn
Từ tháng 10/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 437, trong đó có yêu cầu “Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan ban hành khung tiêu chuẩn chung làm cơ sở, thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ thu phí tự động không dừng, tránh tình trạng độc quyền trong thu giá dịch vụ, giám sát doanh thu của các trạm và bảo đảm tính cạnh tranh, công khai, minh bạch trong hoạt động thu phí. Năm 2019, triển khai đồng bộ thu phí dịch vụ không dừng đối với tất cả các tuyến quốc lộ được đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT trên cả nước”.

Sự chậm trễ của công việc này đã nhiều lần được nêu ra tại diễn đàn Quốc hội, nhưng đến nay, giữa năm 2020, yêu cầu này vẫn chưa được thực hiện xong.

Theo báo cáo của Bộ GTVT, dự án thu phí tự động không dừng (ETC) được đầu tư theo hình thức BOO (Xây dựng - Sở hữu - Kinh doanh). Hiện nay cả nước có 93 trạm thu phí trên các tuyến quốc lộ và cao tốc, trong đó Bộ GTVT quản lý 74 trạm, các tỉnh quản lý 19 trạm.

Bộ GTVT chia hệ thống trạm thu phí BOT thành 2 giai đoạn để triển khai: Giai đoạn 1 áp dụng đối với Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, một số tuyến cao tốc và quốc lộ khác. Giai đoạn 2 áp dụng các trạm còn lại trên toàn quốc.

Tổng số trạm thuộc phạm vi dự án của giai đoạn 1 là 44 trạm, bao gồm 26 trạm trên Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên và 18 trạm trên các tuyến cao tốc và các quốc lộ khác.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, hiện đã lắp đặt, vận hành từ 2-6 làn ETC tại 39 trạm. Riêng 5 tuyến cao tốc do VEC quản lý chỉ có 1 tuỵến cao tốc là tuyến cầu Giẽ - Ninh Bình đã lắp đặt thiết bị; 4 tuyến còn lại chưa thể triển khai thực hiện do vướng mắc về về nguồn vốn (Hiệp định vay vốn các dự án của VEC đã hết hạn) và chỉ đạo thực hiện (do VEC chuyển về Ủy ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp từ tháng 11/2018) nên không thể hoàn thành trong năm 2019 theo chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ.

Giai đoạn 2 gồm 33 trạm, do vướng mắc thành lập doanh nghiệp dự án nên chưa thể triển khai thực hiện.

Với các trạm do địa phương quản lý thì có 6/19 trạm địa phương đã đầu tư và kết nối và dự án giai đoạn 1. Có 6 trạm đồng thuận kết nối với dự án giai đoạn 2 nên có thể vận hành ngay khi dự án giai đoạn 2 hoàn thành. 7/19 trạm còn lại, địa phương tự tổ chức thực hiện vẫn chưa hoàn thành.

Khẳng định các trạm ETC chậm tiến độ, Bộ trưởng GTVT cũng cho biết số lượng xe dán thẻ chưa đạt được như yêu cầu (mới có khoảng 800 - 900 nghìn xe) dẫn đến chưa phát huy được hiệu quả của hệ thống thu phí tự động không dừng đã lắp đặt.

Bên cạnh các nguyên nhân khách quan, báo cáo nêu một số nguyên nhân chủ quan, trong đó có quy định về trình tự, thủ tục triển khai lựa chọn nhà đầu tư dự án PPP rất phức tạp dẫn đến thời gian tổ chức lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án giai đoạn 2 mất rất nhiều thời gian (10 tháng).

Ngoài ra, kinh nghiệm các cá nhân tham gia thực hiện, quản lý, giám sát dự án gần như chưa có nên trong quá trình triển khai thực hiện còn phát sinh các tồn tại, hạn chế làm ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án.

Nhận thức được trách nhiệm trong việc chậm tiến độ hệ thống thu phí tự động không dừng Chính phủ, các bộ, ngành có liên quan đã nghiêm túc tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan, Bộ trưởng cho biết.

Cụ thể, Thường trực Chính phủ đã tổ chức 2 buổi họp để đôn đốc triển khai và kiểm điểm trách nhiệm các cơ quan đơn vị liên quan đến việc chậm tiến độ dự án. Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ GTVT nghiêm túc kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các tập thể, cá nhân để chậm tiến độ triển khai hệ thống thu phí tự động trong thời gian qua.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đã chủ trì 3 buổi họp rà soát, kiểm điểm đánh giá trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc chậm tiến độ triển khai hệ thống thu phí tự động không dừng. Kết quả 8 tập thể có liên quan đều nghiêm túc kiểm điểm trong đó 4 đơn vị trực tiếp liên quan đến quá trình triển khai thực hiện dự án nhận hình thức phê bình nghiêm khắc và rút kinh nghiệm.

Về cá nhân, với vai trò lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức thực hiện hệ thống thu phí tự động không dừng, Bộ trưởng và Thứ trưởng phụ trách dự án kiểm điểm tự nhận hình thức nghiêm khắc phê bình, rút kinh nghiệm. 30 cá nhân thuộc các cơ quan đơn vị có liên quan có bản kiểm điểm trách nhiệm liên quan đến việc chậm tiến độ. Trong đó có 9 cá nhân nhận hình thức rút kinh nghiệm. 6 cá nhân thuộc 4 đơn vị liên quan trực tiếp tới việc triển khai thực hiện dự án nhận hình thức phê bình nghiêm khắc, rút kinh nghiệm.

Về lộ trình, người đứng đầu ngành giao thông cho biết sẽ cơ bản hoàn thành hệ thống thu phí tự động không dừng trong năm 2020.

Trước đó, nhiều chuyên gia cho rằng, công nghệ ETC đã được nhiều nước áp dụng, Việt Nam không cần sáng tạo, chỉ cần bê nguyên về làm. Thủ tướng đã chỉ đạo, nhưng việc triển khai thu phí tự động vẫn chậm, lỗi này trước hết thuộc về Bộ GTVT.

Quyết tâm sẽ làm được

Các chuyên gia giao thông cho rằng, thu phí tự động không dừng (ETC) sẽ giảm ùn tắc, hạn chế giao dịch tiền mặt và giảm nguy cơ lây truyền dịch bệnh (nếu nhân viên trạm thu phí mắc Covid-19, chưa kể các nguy cơ khác trong các giao dịch trả/nhận vé tại cabin thu phí).

Cho nên Chính phủ cũng nên có biện pháp xử lý khi cấp dưới triển khai công việc chậm. Khi Bộ GTVT chưa làm hết trách nhiệm được giao còn các chủ đầu tư BOT còn chần chừ, thích thu phí thủ công hơn tự động, Bộ GTVT phải quyết liệt hơn.

Cùng đó, không nên tạo độc quyền cung cấp dịch vụ thu phí, chỉ cần đưa ra bộ quy chuẩn kỹ thuật về thu phí tự động, các đơn vị có năng lực đều có thể tham gia, thay vì chỉ 1 nhà cung cấp như hiện nay (chỉ có Công ty VETC).

Muốn đẩy nhanh tiến độ triển khai thu phí tự động, các chuyên gia đề xuất, Bộ GTVT chỉ cần yêu cầu trạm thu phí nào khánh thành, muốn hoạt động phải thu phí tự động; trạm thu phí nào đang hoạt động sẽ có thời gian để triển khai ETC, sau đó không thực hiện sẽ phải dừng thu phí.

“Chỉ cần quy định vậy sẽ chẳng nhà đầu tư nào dám trốn tránh. Vấn đề bây giờ là quyết tâm và trách nhiệm thôi, không có gì quá khó", ông Bùi Danh Liên - Phó chủ tịch Hiệp hội vận tải Hà Nội kiến nghị./.

Phi Long/VOV.VN