Trải qua chặng đường 10 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM), tỉnh Nam Định bứt phá trở thành một trong hai tỉnh NTM đứng đầu cả nước với 100% số xã đạt chuẩn. Diện mạo nông thôn khởi sắc rõ nét, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao. Chặng đường tiếp theo tỉnh Nam Định hướng tới xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu  sáng - xanh - sạch - đẹp để phát triển bền vững.

Phát huy vai trò chủ thể của người dân

Nằm ở phía Nam đồng bằng châu thổ Bắc bộ, Nam Định được biết đến là một tỉnh có nguồn thu chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Với xuất phát điểm đó, khi bắt tay xây dựng NTM tỉnh Nam Định gặp nhiều khó khăn như thu ngân sách của tỉnh thấp nên nguồn lực đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn còn hạn chế, quỹ đất hạn hẹp, mật độ dân số đông nên thu hút đầu tư vào nông nghiệp để chuyển đổi cơ cấu còn khó khăn, thiên tai, dịch bệnh thường xuyên xảy ra...

Theo ông Nguyễn Phùng Hoan, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, phó Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh Nam Định, thế mạnh vượt trội của tỉnh đó là người Nam Định có truyền thống hiếu học, cần cù lao động sáng tạo, đoàn kết, chinh phục thiên nhiên và khát vọng vươn lên xây dựng cuộc sống ấm no, giàu đẹp... Vì thế tỉnh chủ trương cùng với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị là phát huy vai trò của người dân, lấy dân làm chủ thể và dựa vào sức dân theo phương châm: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân hưởng thụ”.

Hải Hậu là huyện đi đầu trong xây dựng NTM của tỉnh Nam Định, đạt mục tiêu NTM từ năm 2015 và là một trong bốn đơn vị cấp huyện của cả nước được chọn thí điểm xây dựng NTM kiểu mẫu, mới thấy rõ thế nào là hiệu quả khi “Nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ”. Một diện mạo tươi mới, hiện đại mà thanh bình đến lạ. Những con đường bê tông phẳng phiu, rộng rãi. Hai bên đường cây xanh tỏa bóng và những dải lụa hoa, nhìn qua là biết chúng được chăm sóc cẩn thận tỉ mỉ. Anh Nguyễn Mạnh Chức, xã Hải Thanh, huyện Hải Hậu hồ hởi: “Quê tôi đường nối đường, không có đường cùng ngõ cụt, và về đêm điện thắp sáng choang chả khác gì thành phố”.

Được biết từ vốn hỗ trợ ban đầu của huyện là 20 - 50%, các cấp ban ngành đã vận động bà con xây dựng hệ thống nông thôn đến từng cụm dân cư, trên tinh thần dân tự bàn bạc, tự triển khai làm từ khâu giải phóng mặt bằng, thi công và quyết toán... và sau khi hoàn thành tự bảo quản. Nhờ thế, người người tham gia góp công sức và của cải xây dựng NTM. Người người truyền cảm hứng, cụm này làm được, cụm khác học theo, cứ thế thành công của một cụm dân cư lan tỏa ra toàn tỉnh Nam Định, không chỉ trong lĩnh vực giao thông mà trong mọi mặt của đời sống xã hội. 

Tính đến tháng 6/2019, tổng số vốn huy động trong toàn tỉnh để thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM đạt 21.920 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách 26,3%, còn lại là nguồn vốn huy động từ cộng đồng dân cư và các nguồn vốn hợp pháp khác. Thông qua dồn điền đổi thửa đất nông nghiệp và phong trào giải phóng mặt bằng, các hộ nông dân đã góp 2.897ha đất nông nghiệp (giá trị khoảng 6.000 tỷ đồng) và hiến 206ha đất thổ cư (giá trị trên 1.000 tỷ đồng) làm đường giao thông, thủy lợi nội đồng, các công trình phúc lợi,...

Nhờ đó thu nhập của người dân ở nông thôn được nâng lên. Cụ thể thu nhập bình quân năm 2018 tăng hơn 3,5 lần so với năm 2010, khoảng cách thu nhập giữa thành thị và nông thôn giảm còn 1,35 lần; đến nay tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn dưới 2%. Hộ có thu nhập chính ngoài nông nghiệp chiếm trên 80%. 

Đồng lòng vẫn cần chung sức

Báo cáo tại Hội nghị tỉnh Nam Định tổng kết 10 năm thực hiện MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2010 - 2020, ông Nguyễn Phùng Hoan, Phó chủ tịch UBND tỉnh, phó Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh Nam Định, nhấn mạnh một số khó khăn còn tồn tại. Về kinh tế, tốc độ tăng trưởng kinh tế nông nghiệp của tỉnh chưa tương xứng với tiềm năng, sản xuất nông nghiệp quy mô nhỏ, chủ yếu là kinh tế hộ, chuyển dịch cơ cấu sản xuất chưa mạnh. Chất lượng, sức cạnh tranh của các sản phẩm nông sản chưa cao; công nghiệp chế biến, dịch vụ ở nông thôn phát triển chưa đồng đều; giá trị xuất khẩu thấp. Việc đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp có chuyển biến tích cực nhưng kết quả chưa cao. Kinh tế nông nghiệp chưa thực sự phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn tuy được đầu tư, nâng cấp song một số lĩnh vực chưa theo kịp với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu. Ở một số địa phương chưa phát huy tốt vai trò của nhà văn hóa thôn, xóm để phục vụ người dân. Mặc dù hầu hết các xã đều có khu xử lý rác thải sinh hoạt, nhưng về lâu dài phải xây dựng các khu xử lý rác thải tập trung liên xã hoặc liên huyện với công nghệ hiện đại. Công tác bảo vệ môi trường tại một số làng nghề chưa thực sự bền vững.

Điều ông Nguyễn Phùng Hoan quan tâm là các giải pháp để góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân Nam Định cả vật chất lẫn tinh thần, đặc biệt là thu nhập của đối tượng là nông dân. Tỉnh các mục tiêu cơ sở vật chất hạ tầng kỹ thuật, cơ giới hóa nông nghiệp... là mục tiêu thường xuyên làm cơ sở để thực hiện mục tiêu lâu dài là thu nhập của người dân tăng, bởi dân có giàu thì nước mới mạnh. Chính vì thế, tỉnh Nam Định đề nghị Trung ương sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai theo hướng tạo điều kiện cho tích tụ ruộng đất, thu hút đầu tư. Đồng thời, ban hành cơ chế chính sách ưu tiên phát triển hạ tầng kinh tế xã hội cho các địa phương được giao nhiệm vụ giữ ổn định quỹ đất sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là đất lúa để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và cơ chế đảm bảo lợi ích cho người trồng lúa.

Ông Nguyễn Phùng Hoan mong muốn Chính phủ sớm triển khai MTQG về xây dựng NTM trong giai đoạn tiếp theo để tỉnh Nam Định có định hướng, cơ sở tiếp tục chặng đường phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn tốt đẹp hơn nữa.