Thưa nhà văn Y Ban, bây giờ con cái đã lớn rồi,  hẳn chị không còn phải lo về con đường đến trường của các con mình nữa?

Phần lớn những người đàn bà có con sẽ chỉ hết lo khi nhắm  mắt xuôi tay. Con gái đầu lòng của tôi là kiến trúc sư, đang làm cho một công ty của Pháp ở Lào, khá thành đạt. Con trai thứ hai vẫn đang đi học. Dù cháu đã lớn, nhưng mỗi lần con dắt xe ra khỏi nhà là tim tôi lại phập phồng. Những buổi tối con đi học ngoại ngữ tôi vẫn đợi, chỉ đến khi nào cạch cửa một cái, thì tôi mới đi ngủ. Còn nếu không,  suốt đêm tôi vẫn chờ tiếng cạch cửa như thế. Bởi vì con đường bây giờ cũng đầy bất trắc, tai nạn giao thông không lường trước được. Cả thế giới lên án chiến tranh, vì sự phi lý và đau đớn. Nhưng thử hỏi tai nạn giao thông ở nước ta, số người chết còn hơn cả một cuộc chiến tranh.

Vâng, nhất là giao thông ở thành phố, rất phức tạp. Song đó cũng không phải là tất cả nguy hiểm mà các em học sinh phải đối diện. Còn những nguy cơ tiềm ẩn, bất ngờ khác nữa?

Câu hỏi này làm tôi nhớ khoảng thời gian từ năm 1997, nhà  tôi ở sân vận động Hàng Đẫy và con gái tôi học trường Đoàn Thị Điểm. Hằng ngày cháu cũng phải đợi xe đến trường. Tôi quá thấu hiểu việc con đến trường bằng xe buýt. Xe đưa đón học sinh cũng có đến mấy chục năm rồi, chứ không còn mới mẻ gì. Cho nên khi đọc tin có cháu bé tử vong vì bị bỏ quên trên xe buýt của trường Gateway, tim tôi đau khủng khiếp. Trời ơi! Là một nhà văn, trí não tôi hay tưởng tượng. Song tôi không dám tưởng tượng để còn đưa mình vào giấc ngủ. Dù vậy, tiếng khóc của bé cứ vang lên trong tôi. Tôi không ngủ được và thử đặt mình vào trường hợp như thế. Nửa đêm tôi trở dậy viết một bài thơ cho bé nhưng tôi lại xóa đi. Tôi tự nhủ, thôi, đây là một thiên thần, em không muốn sống với chúng ta, em bay rồi, em để lại cho chúng ta nỗi đau quá lớn, không lời nào nói hết được. Tôi cũng như rất nhiều người đều mong muốn tìm ra sự thật. Một sự thật để trả lại công bằng cho bé, và công bằng cho nhiều bé khác, chứ chúng ta không để chìm xuồng vụ việc này được.  Bây giờ tôi đang trông chờ vào công lý.

Vụ việc em học sinh trường Gateway tử vong trong ngày đi học thứ hai, đó là vụ việc xảy ra ở thành phố mà chúng ta có thể biết được qua các bản tin, các bài báo. Còn bao nhiêu số phận trẻ thơ ở những vùng miền khác, đặc biệt ở vùng xa xôi hẻo lánh, cuộc sống của các em còn tiềm ẩn những nguy cơ! Trách nhiệm chính, lỗi lớn nhất thuộc về đâu?

Chúng ta phải hiểu rằng lỗi thuộc về chúng ta. “Lỗi tại tôi tại tôi mọi bề”. Cho dù gấp gáp thế nào, khi mình đã nhận nhiệm vụ, nhất là đối với các bé thì phải hết sức chu đáo. Còn những trường hợp khác, ví dụ mẹ đèo con bằng xe máy mà không có dây bảo hiểm rất nguy hiểm. Các bé dưới 9-10 tuổi, các bé chưa có nhận thức để tự bảo vệ. Khoảng thời gian đó các bé là những thiên thần. Các bé sẵn sàng rời bỏ chúng ta, chỉ một tích tắc nếu chúng ta sơ sảy. Ở những vùng nông thôn nghèo, các bé tự dẫn nhau đi học, đường xa vắng vẻ, đầy bất trắc. Cuộc đến trường ấy, lắm lúc mình không dám nghĩ rộng ra nữa.

Phải chăng người lớn đang quá bàng quan?

Chúng ta đang sống nhanh quá. Vội vã kiếm tiền, vội vã tiêu tiền. Cái cuộc vội vã chả bao giờ làm nên sự chắc chắn nào cả. Vì trẻ em là tương lai nên những người lớn hãy ngoái đầu nhìn lại. Đôi khi phía trước chả có gì đâu mà ở phía sau cơ. Và chúng ta đừng vô cảm. Đừng vì ghét bỏ con dâu hay con mình mà không bảo vệ được cháu mình. Hàng xóm xung quanh đừng vì ghét bỏ nhau mà ghét bỏ những đứa trẻ. Thấy các cháu có vấn đề gì, nghi ngờ gì thì chúng ta cần xông vào bảo vệ các cháu. Rồi ở ngoài đường, vì tai nạn giao thông luôn tiềm ẩn, nên những người đưa đón trẻ luôn phải tuân thủ luật giao thông trước đã, tự mình dạy cho con mình. Khi chúng ta đèo một vật dễ vỡ, chúng ta phải “nâng như nâng trứng hứng như hứng hoa”. Một đứa trẻ cần nâng niu hơn rất nhiều. Đó là chưa kể bao vấn đề khác nữa: đuối nước, xâm hại tình dục trẻ em, nạn bắt cóc tống tiền, bạo lực học đường…

Trong khi đó kỹ năng phòng vệ của các em còn quá non nớt?

Chúng ta hoàn toàn hổng kiến thức về kỹ năng sống. Chương trình giáo dục phổ thông nhồi nhét cho các em đủ mọi thứ. Nhưng các cháu đi bơi, một đứa sa chân, tất cả lao vào cứu bạn và dẫn đến chết chùm. Rồi một cháu không giải quyết được vấn đề tâm lý tuổi dậy thì, rủ rê bạn cùng chết. Tôi đã chứng kiến những cảnh như thế, đau đớn vô cùng, lấy khăn đỏ buộc vào nhau, đến khi thợ lặn đưa các cháu ở dưới đáy sông lên, các cháu nằm như một chùm hoa. Đấy, toàn bộ kỹ năng sống gần như không có. Tại sao cứ phải nhồi nhét học đủ thứ trên đời, cái gì cũng đòi giỏi, nhưng cách làm thế nào để thoát thân khỏi yêu râu xanh, làm thế nào để cứu bạn mà mình không gặp nguy hiểm cũng không biết. Chúng ta phải xem lại, các chuyên gia, các nhà giáo dục phải xem lại đi vì đó là cả một tương lai của đất nước. Con đường đến trường của các em đang nhiều bất trắc quá!

Xin cảm ơn nhà văn!

Anh Thư thực hiện