Hiện nay, cả nước có 282 cơ sở đào tạo lái xe ô tô, 463 cơ sở đào tạo lái xe mô tô và 84 trung tâm sát hạch lái xe phục vụ cho nhu cầu học và sát hạch, cấp giấy phép lái xe cho người dân có nhu cầu.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, công tác đào tạo và sát hạch lái xe được cho là có quá nhiều lỗ hổng, từ đó hình thành một bộ phận người lái thiếu kiến thức, đạo đức lẫn kỹ năng thực tế. Đây là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận.

Vừa qua, Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho biết đơn vị này sẽ tăng số lượng câu hỏi sát hạch lý thuyết lái xe ôtô kể từ quý III/2019. Trong đó, lần đầu tiên bộ đề sẽ có 100 câu thuộc dạng điểm liệt. Chỉ cần học viên chọn sai 1 câu trong số các câu bị điểm liệt sẽ bị đánh trượt ngay lập tức.

Các câu hỏi thuộc dạng điểm liệt là các câu hỏi mang tính chất cơ bản, cốt lõi, liên quan đến các tình huống tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông nghiêm trọng: vượt đường sắt, chuyển làn không xi nhan, phóng nhanh vượt ẩu… mà người lái xe phải hiểu, nhớ và luôn thực hiện đúng trong suốt quá trình hành nghề lái xe để tham gia giao thông an toàn.

Ông Lương Duyên Thống - Vụ trưởng Vụ Quản lý phương tiện và người lái, Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho biết thêm: "Thứ nhất là sẽ tăng số lượng câu hỏi từ 450 câu trước đây lên 600 câu. Thứ hai là số lượng câu hỏi trong đề thi cũng tăng. Ví dụ, trước đây có hạng xe chỉ thi 30 câu thì nay tăng lên 45 câu. Thứ ba là thời gian để học viên làm bài thi cũng giảm xuống. Vì vậy, đòi hỏi người học phải tìm hiểu kỹ kiến thức an toàn giao thông củng như kỹ năng lái xe. Tôi nghĩ đối với các học viên tham gia học đầy đủ và nắm chắc kiến thức thì không có gì khó, tuy nhiên với người không học đầy đủ thì sẽ khó hơn vì câu hỏi nhiều hơn, thời gian làm bài ngắn hơn nên sẽ không có thời gian trao đổi với người xung quanh".

Bên cạnh sự thay đổi trong bộ câu hỏi đề thi lý thuyết thì Tổng cục Đường bộ cũng cho biết sẽ tiến hành giám sát quá trình đào tạo các học viên theo thời gian thực. Ngoài ra sẽ lắp đặt hệ thống camera tại phòng thi lý thuyết lẫn sa hình, hệ thống camera này sẽ được kết nối và giám sát bởi nhiều đơn vị như Bộ GTVT, Bộ Công an, Tổng cục Đường Bộ và các Sở GTVT địa phương.

Theo ông Nguyễn Văn Thanh - Phó vụ trưởng Vụ Quản lý phương tiện và người lái, Tổng cục Đường bộ Việt Nam thì đây được xem là một điểm mới trong công tác sát hạch lái xe, nhằm xác định đúng nhân dạng của người học, tránh trường hợp nhờ người khác thi giùm như trước đây: "Khi học sinh vào phòng sát hạch lý thuyết thì sẽ có camera nhận dạng. Các học viên đã đi học trong 3 6 tháng sẽ được camera nhận dạng lưu lại, khi vào phòng sát hạch nếu không phải ảnh của người đó thì sẽ từ chối cho thi".

Là một trong những địa phương tiên phong trong công tác giám sát sát hạch lái xe ô tô, hiện nay tất cả các trung tâm sát hạch lái xe ô tô tại TP.HCM đã hoàn tất việc lắp đặt camera tại các phòng thi lý thuyết lẫn sa hình thực hành. Ông Ngô Đình Quang - Trưởng phòng quản lý sát hạch, cấp giấy phép lái xe Sở GTVT cho biết thêm: "Vấn đề lắp đặt camera thì Sở GTVT đã triển khai tuyên truyền và yêu cầu tất cả các trung tâm lắp đặt camera trong phòng thi lý thuyết cũng như trong hình từ lâu rồi".

Có thể thấy việc đề xuất tăng thêm số câu hỏi lý thuyết hay lắp đặt hệ thống camera giám sát trong công tác sát hạch lái xe ô tô mà Tổng Cục Đường Bộ đã đang và sẽ triển khai trong thời gian tới là một tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, vẫn còn không ít người tỏ ra nghi ngờ tính khả thi của các giải pháp này, với các lý do: Các vụ tai nạn tăng lên rất nhiều vì chính những trường hợp không học thật, thi thật đã gây ra những hậu quả đó; Không nhất thiết phải 600 câu chỉ cần 450 câu cũ với điều kiện quản lý chặt chẽ hơn. Nhiều câu quá thì sợ đút lót nhiều hơn, có tiền thì bằng nào cũng cấp được; Cho dù có lắp camera đi nữa thì cũng không thể giám sát hết được, chủ yếu là ý thức của con người và giám khảo, ở tất cả các trường hầu như chuyện đầu tiên lên xe không ai thắt seatbell, ngay cả ông thầy; Tăng câu hỏi sát hạch ngành nghề lái xe thì hợp lý thôi, tuy nhiên việc gì cũng có cái trắng cái đen cả, cũng có một số người dựa theo đó mà làm trái. Càng nhiều thì anh em lái xe càng cực thêm".

Dưới góc nhìn của mình, luật sư Nguyễn Văn Hậu - Phó Chủ tịch Hội luật gia TP.HCM thì việc Tổng cục Đường bộ đề xuất tăng thêm câu hỏi lý thuyết hay lắp camera giám sát là chưa đủ để thay đổi hoàn toàn công tác đào tạo và sát hạch lái xe ô tô hiện nay: "Với mục tiêu tăng thêm câu hỏi hay lắp camera thì tôi cho rằng mới chỉ là hình thức. Tôi cho rằng cần đầu tư sâu hơn nữa để siết chặt đầu ra của người học bằng lái. Người học phải được trang bị kiến thức, thái độ và bài học thực tế cần thiết".

Tăng thêm câu hỏi thi lý thuyết và lắp camera giám sát sát hạch lái xe - làm thực chất, mới hiệu quả

Việc tăng số lượng câu hỏi lý thuyết từ 450 câu lên 600 câu với nhiều câu hỏi dạng điểm liệt hay bố trí lắp đặt hệ thống camera giám sát tại các phòng sát hạch lý thuyết, sa hình là cần thiết. Lẽ ra các giải pháp này cần phải được triển khai trước đây chứ không phải đến bây giờ mới bắt tay vào thực hiện.

Theo thống kê từ các cơ quan quản lý, hằng năm nước ta có thêm hàng triệu tài xế mới được cấp bằng. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải ai có bằng cũng có thể điều khiển ô tô một cách thuần thục cũng như chấp hành tốt luật giao thông và đảm bảo không gây ra tai nạn giao thông. Điều này bắt nguồn từ việc quá dễ dãi trong công tác đào tạo và sát hạch trong suốt một thời gian dài.

Với không ít người thì việc Tổng Cục Đường bộ Việt Nam quyết định tăng số câu hỏi lý thuyết, nâng độ khó của bộ đề thi hay lắp đặt camera tại các điểm sát hạch không thể giúp kéo giảm được tai nạn giao thông đang có xu hướng phức tạp. Tuy vậy, cũng cần khẳng định rằng các giải pháp này bước đầu sẽ tạo ra một tiền đề quan trọng hướng đến mục tiêu sâu xa hơn là nâng cao được ý thức và kỹ năng của người lái.

Các giải pháp này dù không phải là những điều kiện tiên quyết để đổi mới công tác đào tạo và sát hạch lái xe ô tô, song chúng cần phải được triển khai ngay trên phạm vi cả nước nhằm tạo ra những hiệu ứng tâm lý ban đầu từ phía người học. Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước, các sở GTVT địa phương cũng như các trung tâm đào tạo, sát hạch cần tập trung cao độ vào việc bồi dường đầy đủ đạo đức, kỹ năng và kiến thức cho người học.

Làm sao để cho người học nhận thức được rằng lái xe không chỉ là một hành động tham gia giao thông mà còn là một nét văn hóa, đạo đức của người cầm lái, nếu vi phạm có thể tước đoạt đi mạng sống của con người. Ngoài ra, công tác đào tạo cũng cần chú ý đến việc bổ sung các kỹ năng ứng phó với các tình huống giao thông thực tế, cũng như các giải pháp xử lý cụ thể khi đối mặt với sự cố trên đường.

Đối với tình trạng tiêu cực trong đào tạo và sát hạch lái xe, cần có những giải pháp xử lý mạnh tay thậm chí là đình chỉ tuyển sinh, thu hồi giấy phép đối với các cơ sở đào tạo lái xe ô tô không đáp ứng tiêu chuẩn hoặc liên tục vi phạm. Bên cạnh đó, Bộ GTVT và Bộ Công an cùng các đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa trong việc xử lý các vi phạm của tài xế hay các học viên lái xe.

Không chỉ vậy, cũng cần quản lý chặt chẽ chất lượng và đạo đức của người dạy, nếu cần thiết thì cũng nên tổ chức các kỳ tái sát hạch cấp chứng chỉ cho các giáo viên dạy lái xe. Chỉ có những giáo viên có đạo đức tốt, truyền đạt đầy đủ kỹ năng, kỹ thuật và kinh nghiệm mới có thể đào tạo được học viên chất lượng tương xứng.

Rõ ràng, để công tác đào tạo và sát hạch lái xe được thực chất thì tăng câu hỏi lý thuyết hay lắp camera thôi chưa đủ. Cần quan tâm nhiều hơn nữa đến đào tạo kỹ năng, kinh nghiệm thực tế cũng như bồi dưỡng đạo đức cho các học viên. Chỉ có vậy mới có thể hạn chế được tình trạng nhiều người được cấp bằng lái nhưng lại chủ quan, thờ ơ, coi thường pháp luật cũng như tính mạng của người khác khi tham gia giao thông./.

Theo vovgiaothong.vn