Tại hội thảo “Tham vấn lấy ý kiến góp ý định hướng thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026 - 2030”, nhiều ý kiến cho rằng, nên thiết kế một chương trình khác, trong đó mục tiêu cốt lõi là tạo việc làm và nâng cao thu nhập tại chỗ cho dân cư nông thôn ngang bằng với thu nhập ở khu vực đô thị.

Nông thôn mới như “chiếc áo đã chật”

Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng do Chính phủ Việt Nam xây dựng và triển khai trên phạm vi nông thôn toàn quốc, căn cứ tinh thần của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn (ngày 5/8/2008). Chương trình được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 4/6/2010, đặt mục tiêu đến năm 2015 có 20% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới và đến năm 2020 có 50% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới.

Sau 15 năm triển khai, chương trình nông thôn mới đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tính đến tháng 1/2025, cả nước đã có 6.250/8.014 xã (78%) đạt chuẩn nông thôn mới, tăng 9,8% so với cuối năm 2021. Trong đó, có 2.275 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 550 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Có 305/645 đơn vị cấp huyện (đạt 47,2%) đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn nông thôn mới, tăng 92 đơn vị so với cuối năm 2021. Đến nay, có 23 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Đánh giá về chặng đường 15 năm triển khai, ông Ngô Trường Sơn, Chánh Văn phòng điều phối nông thôn mới Trung ương cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, chương trình nông thôn mới có một số tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Đó là nhiều xã vùng sâu, vùng xa, miền núi chưa đạt chuẩn, điều kiện hạ tầng còn nhiều khó khăn. Một số địa phương gặp khó khăn trong việc duy trì, nâng cao chất lượng tiêu chí sau khi đạt chuẩn. Chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp còn hạn chế, chưa tạo được đột phá trong nâng cao năng suất và gia tăng giá trị nông sản. Vấn đề môi trường, xử lý rác thải và nước thải nông thôn chưa được giải quyết triệt để…

TS. Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn nêu lên những tồn tại: thu nhập dân cư nông thôn còn thấp, chênh lệch giữa các nhóm thu nhập, vùng miền. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất kinh doanh nông nghiệp chưa đáp ứng với yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chưa có các trung tâm kết nối nông sản tại các vùng miền, thiếu hệ thống kho nông sản.

Ông Cao Đức Phát, nguyên Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, nông thôn hiện nay đã phát triển rất xa so với cách đây 15 năm, nên chương trình nông thôn mới như “chiếc áo đã chật”. Nếu tiếp tục theo hướng xây nông thôn mới kiểu mẫu và nông thôn mới nâng cao thì chỉ là cách làm cơi nới. Nên chuyển sang thiết kế một chương trình mục tiêu quốc gia khác, với tên gọi khác là: “Chương trình xây dựng nông thôn hiện đại”. Chương trình mới này cần khắc phục những tồn tại của giai đoạn 2010 - 2024 và phải nhấn mạnh đến phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số. Mục tiêu quan trọng là phải đủ sức tạo việc làm và nâng cao thu nhập tại chỗ cho dân cư nông thôn, ngang bằng với thu nhập ở khu vực đô thị.

Chương trình tiếp tục thiết kế với 11 nội dung

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho hay: Chương trình “Mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới giai đoạn 2026 - 2030” sẽ do Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì thực hiện. Kế thừa và phát huy những kết quả đã đạt được sau 15 năm thực hiện, Chương trình tiếp tục thiết kế với 11 nội dung thành phần, gồm:

Nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện xây dựng nông thôn mới theo quy hoạch, đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa và phát triển bền vững;

Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, đảm bảo kết nối đồng bộ giữa nông thôn - đô thị và các vùng miền; Đẩy mạnh cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn bền vững, gắn với chuyển đổi số và thích ứng biến đổi khí hậu, nhằm nâng cao thu nhập người dân theo hướng ổn định, lâu dài;

Giảm nghèo bền vững, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo; Nâng cao chất lượng giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe người dân nông thôn; Nâng cao chất lượng đời sống văn hóa người dân nông thôn; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống theo hướng bền vững, gắn với phát triển du lịch nông thôn;

Nâng cao chất lượng môi trường, xây dựng cảnh quan nông thôn sáng - xanh - sạch - đẹp, an toàn và bảo tồn cảnh quan truyền thống nông thôn Việt Nam; Nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính công, thúc đẩy chuyển đổi số và bảo đảm quyền tiếp cận pháp luật, bình đẳng giới trong xây dựng nông thôn mới;

Nâng cao chất lượng, phát huy vai trò của Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng nông thôn mới; Giữ vững quốc phòng, an ninh và trật tự xã hội nông thôn; Tăng cường công tác giám sát, đánh giá thực hiện Chương trình./.