HIV/AIDS là chương trình y tế duy nhất tại Việt Nam có riêng một Quyết định của Thủ tướng Chính phủ (quyết định số 1899/QĐ-TTg ngày 15/10/2013) hướng dẫn về cơ chế cho việc đảm bảo tài chính cho một chương trình. Đề án đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc thực hiện các giải pháp đảm bảo tài chính bền vững cho phòng, chống HIV/AIDS một cách căn bản và chiến lược với nhiều nhóm giải pháp từ huy động các nguồn tài chính tới quản lý và sử dụng chương trình hướng tới hiệu quả. Thực hiện Quyết định này, Bộ Y tế đã chủ động xây dựng lộ trình thực hiện các giải pháp một cách hiệu quả trong đó hướng dẫn đôn đốc và hỗ trợ các tỉnh, thành phố phổ biến, triển khai và xây dựng kế hoạch đảm bảo tài chính cho cả giai đoạn.

Tại Hội Nghị tổng kết 10 năm thực hiện Đề án Bảo đảm tài chính cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam giai đoạn 2012-2022 do Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) tổ chức ngày 23/11 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương chia sẻ: Trải qua 10 năm nỗ lực không ngừng với cam kết chính trị mạnh mẽ của chính quyền các cấp từ trung ương đến các tỉnh, thành phố, sự phối hợp chặt chễ của các bộ ngành trong quá trình xây dựng các cơ chế chính sách, sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính quý báu của cộng đồng các nhà tài trợ, Việt Nam đã thực hiện tiến trình chuyển đổi các nguồn lực tài chính trong nước cho công tác phòng chống HIV/AIDS với một số kết quả hết sức ấn tượng: Tỷ trọng các nguồn tài chính trong nước đã tăng lên tới hơn 51% trong đó tỷ trọng ngân sách địa phương phân bổ cho phòng, chống HIV/AIDS không ngừng tăng lên qua các năm tăng từ 8% lên tới 17%.

“Quỹ BHYT là bước đột phá của chương trình phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam với 95% người nhiễm HIV tham gia BHYT tăng gấp 2 lần trong vòng 5 năm. Đến nay, Quỹ BHYT trung bình chi trả 400 tỷ đồng/năm trong đó khoảng 200 tỷ đồng cho dịch vụ KCB BHYT và 200 tỷ đồng cho thuốc ARV nguồn quỹ BHYT nâng tỷ trọng của Quỹ BHYT trong tổng chi cho HIV/AIDS tăng từ 4% lên tới 9%, chiếm tới 25% nguồn lực trong nước cho HIV. Ngân sách nhà nước trung ương thông qua Chương trình quốc gia phòng, chống HIV/AIDS, dự án phòng, chống HIV/AIDS thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia y tế dân số giai đoạn vừa qua cũng đã tập trung nguồn lực để hỗ trợ các tỉnh thành phố thực hiện các mục tiêu của chiến lược và chiếm tới gần 10%. Các nguồn xã hội hóa khác cũng tăng đáng kể lên tới 8%”, bà Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh.

Mặc dù, với sự vào cuộc rất quyết liệt của các tỉnh, thành phố trong việc cam kết huy động nguồn lực của các địa phương và thực hiện các giải pháp đảm bảo tài chính thời gian qua. Nhưng đến nay vẫn còn 12 tỉnh, thành phố chưa phê duyệt kế hoạch này. Để thực hiện thành công chiến lược chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Việt Nam vẫn phải đối mặt với các thách thức về đảm bảo nguồn lực tài chính và chuyển giao bền vững chương trình. Nguồn lực huy động dự kiến thời giai đoạn 2021-2030 mới chỉ đáp ứng được 60-70% nhu cầu. Trong bối cảnh tình hình dịch đang có xu hướng phức tạp: Số người nhiễm HIV được báo cáo tăng cao trong 3 năm trở lại đây tới hơn 13.000 trường hợp, nhiễm HIV tăng nhanh trong nhóm nam quan hệ đồng giới, nhóm chuyển giới. Một số tỉnh, khu vực vẫn còn nhiều nguy cơ cao về bùng phát dịch trở lại như ĐBSCL, miền đông nam bộ; Nguồn tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS vẫn còn phụ thuộc tới gần 50% vào các dự án quốc tế nhất là các hoạt động thuộc lĩnh vực dự phòng lây nhiễm HIV hiện Quỹ BHYT sẽ không chi trả; Nội dung chi và định mức chi một số hoạt động đặc thù cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS đã phân cấp cho ngân sách địa phương đảm nhiệm nhưng hiện nay nhiều địa phương vẫn còn lúng túng trong việc lập dự toán cũng như phê duyệt. Do vậy quá trình chuyển giao tài chính cho phòng, chống HIV/AIDS trước mắt cũng vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn.

Tại Hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương cũng đề nghị các cơ quan, đơn vị như Vụ Kế hoạch Tài chính, Trung tâm mua sắm thuốc tập trung quốc gia, Cục phòng, chống HIV/AIDS, Vụ pháp chế phối hợp với BHXH Việt Nam hoàn thiện hành lang pháp lý đảm bảo việc cung ứng thuốc ARV nguồn BHYT được liên tục và ổn định đảm bảo quyền lợi của người có thẻ BHYT để phát huy hiệu quả cung cấp dịch vụ trong công tác phòng, chống HIV/AIDS giai đoạn tới./.

Hương Giang