Vở kịch hát này đồng thời là công trình kỷ niệm 74 năm thành lập Đài Tiếng nói Việt Nam và 70 năm thành lập Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam.

Cảm hứng từ các câu chuyện cổ tích, truyền thuyết...

“Ngàn năm mây trắng” là kịch bản văn học của PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ; chuyển thể kịch hát: NS Hoàng Song Việt và NSƯT Thanh Ngoan. Với sự tham gia của NSƯT Thanh Ngoan  và NSƯT Triệu Trung Kiên (đạo diễn); họa sĩ Hồng Vân (thiết kế mỹ thuật); NSƯT Duy Hòa (sáng tác âm nhạc); Hồng Hải (thiết kế ánh sáng); Tuyết Minh (biên đạo múa); Minh Hùng (thiết kế trang phục).

Theo PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, ông viết vở kịch thơ này từ đề tài và cảm hứng các câu chuyện cổ tích, các truyền thuyết về Hòn Vọng Phu, về Nàng Tô Thị. Lịch sử hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta đã có vô vàn Hòn Vọng Phu: người vợ chờ chồng nơi chiến trận trở về; chờ chồng đi biển nhưng bặt vô âm tín; chờ chồng đi làm ăn buôn bán phương xa; chờ chồng đi sứ, đi ra nước ngoài hay một số lý do, hoàn cảnh nào đó…

Trong đó, sự tích (hay truyền thuyết) chờ chồng nơi chiến trận, nỗi niềm chinh phụ-chinh phu vẫn tiêu biểu và điển hình hơn cả. Cũng vì vậy, trong nhóm các sự tích về Hòn Vọng Phu thì sự tích (truyền thuyết) về Nàng Tô Thị mang tính điển hình rất cao, ý nghĩa nhân văn sâu sắc, muôn đời lay động lòng người. Ở nơi địa đầu xứ Lạng của Tổ quốc, phía trên động Tam Thanh, chùa Tam Thanh, thành Nhà Mạc, bên kia là nước láng giềng phương Bắc… lại có pho tượng đá tự nhiên hình mẹ bồng con gợi cho chúng ta hình tượng chinh phụ chờ chồng.

Năm 1997, tác giả Nguyễn Thế Kỷ thăm, chiêm bái tượng đá Nàng Tô Thị, và ông đã viết bài thơ “Trước nàng Tô Thị”: “Sau ngàn năm, sau vạn năm/ Tôi theo câu hát xa xăm tìm về/ Nẻo đường hun hút sơn khê/ Vẳng trong gió núi vỗ về lời ru/ Chiều nao khói lửa mịt mù/ Ôm con nàng ngóng chinh phu cuối trời/ Hay từ đất khách xa xôi/ Vần thơ đi sứ rối bời niềm đau/ Hay nơi ngõ vắng sông sâu/ Thương trường lỡ bước vó câu bẽ bàng/ Mỏi mòn nửa kiếp hồng nhan/ Sương khuya nhuốm tóc, mưa ngàn dội vai/ Tạc trong trời rộng đất dài/ Cho muôn sau bức tượng đài tình yêu/ Tôi đi trong ngẩn ngơ chiều/ Vọng từ hồn đá bao điều đơn sơ/ Hóa thành non nước đợi chờ/ Nàng Tô Thị chẳng chơ vơ giữa đời/ Tim hồng còn rỏ máu tươi/ Chảy trong huyết quản triệu người nhân gian/ Mắt còn vời vợi Nam Quan/ Tảo tần bóng núi non ngàn bãi dâu/ Ngàn năm mây trắng trên đầu.

Bài thơ tiếp tục là cảm hứng, là tứ để ông viết Kịch thơ “Ngàn năm mây trắng” vào đầu năm 2019.

Chủ đề chính của vở kịch là ca ngợi những chiến binh Việt Nam dũng cảm đã lấy máu mình bảo vệ giang sơn của Tổ quốc. Đặc biệt ca ngợi tấm lòng thủy chung, hiền hậu, đảm đang, nhân ái của người phụ nữ Việt Nam.

Vở diễn kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống

Vở kịch thơ “Ngàn năm mây trắng”, một thể loại khá sở trường của PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ (4 vở kịch thơ trong số 7 vở kịch nói, kịch hát đã dàn dựng và công diễn của ông, bao gồm: “Chuyện tình Khau Vai”, “Mai Hắc Đế”, “Thầy Ba Đợi”, “Ngàn năm mây trắng”), tình huống kịch, số phận các nhân vật dựa chủ yếu vào bài thơ nêu trên. 3 nhân vật chính của vở kịch thơ là Tô Thị (người vợ), Trần Khôi (người chồng), Trương Lỗ (kết nghĩa huynh đệ với Trần Khôi, cuối cùng lộ rõ là kẻ thủ ác).

Các nhân vật của tác phẩm được thể hiện số phận, tính cách một cách rõ nét thông qua tài năng, năng khiếu nghệ thuật của các diễn viên thể hiện qua các loại hình nghệ thuật truyền thống như hát chèo, cải lương, hát xẩm, hát văn Huế. Cũng vì điều này, vở diễn có cùng lúc hai đạo diễn đó là đạo diễn - NSƯT Thanh Ngoan phụ trách phần chèo, xẩm, hát văn Huế; đạo diễn - NSƯT Triệu Trung Kiên phụ trách phần cải lương.

Người xem sẽ thú vị và ngạc nhiên khi các ca sĩ (hát truyền thống và hát nhạc mới) của Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam hóa thân trên sân khấu bằng những đòi hỏi khắt khe của kịch hát, kịch nói, múa. Vì vậy có thể nói “Ngàn năm mây trắng” vừa là vở kịch thơ, kịch hát tham gia Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm, vừa là sự thử nghiệm có tính “lột xác” của chính các nghệ sĩ và của Nhà hát Đài TNVN.

Đạo diễn, NSƯT Triệu Trung Kiên cho biết: “Sau khi đọc và được mời dàn dựng tác phẩm kịch thơ “Ngàn năm mây trắng”, tôi và NSƯT Thanh Ngoan đã ngay lập tức phải tìm ý tưởng dàn dựng. Từ đặc thù chuyên môn của Nhà hát TNVN với cơ cấu gồm Đoàn Ca nhạc Mới và Đoàn ca nhạc dân tộc, trong đó, Đoàn ca nhạc Dân tộc lại có đủ các loại hình như cải lương, chèo, hát xẩm, hát văn, quan họ… nên “Ngàn năm mây trắng” sẽ là vở kịch hát, mà phần “hát” ở đây sẽ là âm hưởng của các loại hình cải lương, chèo, hát xẩm và hát văn Huế.

Khi xem “Ngàn năm mây trắng” người xem trong nước và quốc tế sẽ có trải nghiệm thú vị khi cùng lúc được thưởng thức nhiều loại hình âm nhạc và nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Cùng với đó là chất liệu dân gian được thấm đẫm trong âm nhạc và mỹ thuật của vở diễn.

Về thiết kế mỹ thuật, chúng tôi và họa sĩ Hồng Vân đã thống nhất lấy những hình ảnh mang phong cách tranh dân gian Việt Nam từ một chiếc đèn kéo quân để diễn tả không gian, thời gian của các lớp kịch. Phương pháp sân khấu Tự sự phương Đông là chủ đạo để chúng tôi xây dựng nên một tác phẩm sân khấu mang âm hưởng dân gian đương đại nhằm tôn vinh những nét đẹp của văn hóa truyền thống Việt Nam".

Tham gia vở diễn là các nghệ sĩ nổi tiếng của Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam và sự góp mặt của một số nghệ sỹ thuộc Nhà hát Cải lương Việt Nam và Nhà hát Chèo Việt Nam bao gồm NSƯT Thu Trang (vai Tô Thị), NS Quang Khải (vai Trương Lỗ), NS Tuấn Thanh (vai Trần Khôi), NSƯT Văn Chương (vai Trần Khôi 2), NS Tất Dũng (vai Trần Khôi 3), NS Đăng Kiên (vai trưởng trò gánh hát chèo), NS Hạnh Ngân (vai Công chúa), NSƯT Minh Phương (vai Bà già hát xẩm), NSƯT Diệu Hương (vai Cô Đồng), NS Dương Quang Trưởng (vai Hoàng đế phương Bắc), NS Chu Cường (vai Thương gia) cùng một số nghệ sĩ, diễn viên và Dàn nhạc Dân tộc Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam.

Sau khi tham gia Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ IV, Hà Nội - 2019, vở “Ngàn năm mây trắng” sẽ phục vụ công chúng ở Nhà hát Đài TNVN, Nhà hát Lớn Hà Nội, trên các kênh sóng phát thanh, truyền hình của Đài TNVN, một số đài phát thanh, truyền hình và một số địa phương trong cả nước. 

P.V