Ấn Độ và Australia vừa ký kết thỏa thuận thương mại tự do được thủ tướng hai nước gắn cho ý nghĩa lịch sử. Tên gọi chính thức của thoả thuận này là Thỏa thuận Thương mại và Hợp tác kinh tế Ấn Độ - Australia. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cho rằng thỏa thuận này "làm thay đổi tất cả" trong khi thủ tướng Australia Scott Morrison nhìn nhận việc ký kết thoả thuận này như mở ra cho Australia "một trong những cánh cổng kinh tế lớn nhất".

Ký kết thỏa thuận thương mại tự do song phương và thành lập khu vực mậu dịch tự do đa phương là chiều hướng diễn biến rất sôi động ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong thời gian vừa qua. Dù vậy, thỏa thuận thương mại tự do giữa Ấn Độ và Australia vẫn rất đặc biệt trên những phương diện nhất định. Hai nước này là thành viên của cái gọi là Bộ Tứ kim cương ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cùng với Mỹ và Nhật Bản. Bốn nước ấy theo đuổi tham vọng trở thành trụ cột và trung tâm chính trong khu vực lớn, đảm trách vai trò dẫn dắt và quyết định quá trình cấu trúc khu vực lớn này về chính trị, kinh tế, thương mại và an ninh. Ấn Độ và Australia hiện vừa rất trắc trở trong quan hệ với Trung Quốc vừa về cơ bản đều phải đối phó Trung Quốc. Bên này giúp bên kia vươn tới khu vực của nhau, Ấn Độ tới vùng Thái Bình Dương xa xôi và Australia tới miền Ấn Độ Dương. Lợi ích kinh tế và thương mại của hai bên ở khu vực xa có tính cơ bản và chiến lược lâu dài không thua kém gì vai trò và ảnh hưởng chính trị thế giới và chính trị an ninh khu vực.

Nội dung nổi bật nhất của thỏa thuận thương mại tự do giữa Ấn Độ và Australia là 86 dòng sản phẩm và hàng hóa của Australia được miễn thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường Ấn Độ và 95% sản phẩm, hàng hoá của Ấn Độ được miễn thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường Australia. Phía Australia kỳ vọng thỏa thuận này sẽ đưa Ấn Độ từ là đối tác thương mại lớn thứ 7 hiện tại của Australia trở thành lớn thứ 3 cho tới năm 2035, qua đó có thể giúp Australia có được đối trọng kinh tế và thương mại trong xử lý quan hệ của nước này với Trung Quốc. Hiện tại, Trung Quốc là đối tác kinh tế và thương mại lớn nhất của Australia. Cũng trên phương diện kinh tế đối ngoại, Australia thuộc diện những đối tác lý tưởng nhất đối với Ấn Độ.

Tạo thành cặp bài trùng thông qua thỏa thuận thương mại tự do này, Ấn Độ và Australia hỗ trợ lẫn nhau gây dựng vai trò và mở rộng ảnh hưởng trong khu vực lớn và sẽ khiến Trung Quốc phải dè chừng hơn cũng như các đối tác khác phải coi trọng hơn. Những lợi ích chiến lược cơ bản lâu dài và thiết thực trước mắt này của hai bên làm lu mờ tác động của bất đồng quan điểm giữa Ấn Độ và Australia về Nga và về chiến sự hiện tại ở Ukraine. Australia làm găng với Nga trong khi Ấn Độ phải duy trì quan hệ hợp tác tốt với Nga để phân rẽ Nga với Trung Quốc và Pakistan, không để cho ba nước này liên kết hay liên thủ gây bất lợi lớn cho Ấn Độ.

Trong khuôn khổ hợp tác hiện vẫn chưa được thể chế hóa nhiều giữa Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia cho khu vực lớn Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Ấn Độ và Australia đều không ngang bằng Mỹ và Nhật Bản về tiềm lực kinh tế và tiềm năng về công nghệ cao nhưng lại có vị thế địa chiến lược đặc biệt mà Mỹ và Nhật Bản không thể không cần. Một khu vực mậu dịch tự do song phương chẳng khác gì phương cách giúp hai nước này dựa vào nhau mà cùng vươn lên cao và với ra xa, đặc biệt là kết hợp những lợi thế riêng của nhau và cùng phát huy tác động của vị thế địa chiến lược đặc biệt trong khu vực lớn. Thỏa thuận thương mại tự do này nói riêng và việc thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương nói chung còn giúp ông Modi và ông Morrison củng cố vị thế quyền lực của họ ở Ấn Độ và Australia./.

Hoàng Lan