Pandora là tên của một nhân vật trong huyền thoại Hy Lạp. Cái hộp Pandora hay chiếc bình Pandora là một tích trong đó với nội dung ngắn gọn là nếu mở nó ra thì mọi cái xấu xa và mọi sự tồi tệ sẽ thoát ra ngoài. Bây giờ, cái tên Pandora ấy được sử dụng để đặt cho những tài liệu mới được các nhà báo quốc tế công bố về các ốc đảo và thiên đường trốn thuế và về những chức sắc, công ty, tổ chức hay cả quốc gia sử dụng công ty bình phong để trốn thuế, như đã có thể thấy trong Tài liệu Panama hồi năm 2016.
Cách thức tài liệu lần này được cung cấp, xử lý và công bố không khác gì như ở Tài liệu Panama. Tài liệu Pandora bao gồm 11,9 triệu văn bản ở dạng tài liệu viết, chụp PDF, dữ liệu ảnh, thư điện tử, bảng Excel và các loại bảng khác, powerpoints, dữ liệu audio và video... Những tài liệu này được lấy ra từ 14 hãng dịch vụ tài chính, văn phòng luật sư và công ty đảm trách công việc quản lý tài chính và tài sản cho khách hàng và sử dụng các hình thức bình phong như công ty bình phong (công ty hòm thư), các quỹ... Thời gian liên quan trong Tài liệu Pandora kéo dài từ thập kỷ 70 trong thế kỷ trước đến tận năm nay.
Như trong trường hợp Tài liệu Panama, các tài liệu lần này cũng được chuyển đến Tổ chức các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ). Tổ chức này không tiết lộ danh tính những ai cung cấp dữ liệu. ICIJ lập ra nền tảng riêng trên mạng Internet để các nhà báo tham gia nghiên cứu, phân tích trên thế giới có thể đồng thời tiếp cận dữ liệu, xử lý dữ liệu, trao đổi với nhau và thống nhất cách thức và phạm vi công bố tài liệu. ICIJ hoạt động nhờ nguồn tài chính của các nhà tài trợ tư nhân.
Có hai điều được dư luận đặc biệt quan tâm theo dõi ở Tài liệu Pandora lần này. Thứ nhất là từ các tài liệu đã được công bố ấy có thể rút ra nhận thức là tình trạng trốn thuế và lậu thuế thông qua các công ty bình phong ở các ốc đảo và thiên đường thuế - nơi thuế suất rất thấp hoặc không có thuế tài chính - trên thế giới hiện vẫn còn rất trầm trọng và phổ biến bất chấp các nước trên thế giới và EU đã nỗ lực rất nhiều trong cuộc chiến chống trốn thuế và lậu thuế cũng như xóa sổ ốc đảo và thiên đường thuế kể từ sau khi công bố Tài liệu Panama. Thứ hai, Tài liệu Pandora chỉ ra đích danh 35 vị nguyên thủ quốc gia hiện đang tại nhiệm hoặc không còn tại nhiệm nữa có sử dụng công ty bình phong để mua sắm bất động sản ở nước ngoài. Bản danh sách các vị này đang gây giông bão trên chính trường thế giới. Đương nhiên là họ thẳng thừng bác bỏ mọi cáo buộc và quả quyết không làm gì sai trái. Không phải tất cả những ai bị nêu tên hay xuất hiện trong Tải liệu Pandora đều vi phạm pháp luật hay lách luật nhưng chắc chắn không phải chẳng có ai đã lách luật hay vi phạm pháp luật.
Tài liệu Pandora giúp gia tăng vị thế và ảnh hưởng của loại hình báo chí điều tra và chắc chắn không phải là lần cuối cùng những tài liệu mật về trốn thuế và lậu thuế trên thế giới thông qua các công ty bình phong ở các ốc đảo và thiên đường thuế được công bố. Cho dù mức độ sự thật ở trong đấy lớn nhỏ đến đâu thì nó vẫn buộc chính quyền các nơi và các tổ chức quốc tế phải hành động như đã hành động sau những tiết lộ từ Tài liệu Panama hồi năm 2016. Các cuộc điều tra sẽ được chính quyền tiến hành để xác minh thông tin và để truy thu thuế.
Tài liệu Pandora cũng còn cho thấy cuộc chiến chống trốn thuế và lậu thuế cũng như xóa sổ các ốc đảo và thiên đường thuế trên thế giới vẫn còn phải được kiên trì thúc đẩy và phải được thúc đẩy quyết liệt hơn nữa. Chủ đề nội dung này vẫn phải được dành cho sự quan tâm xử lý và tính thời sự cấp thiết hàng đầu trong chính sách của quốc gia và của các tổ chức quốc tế./.
Hoàng Lan