Trước diễn biến phức tạp của làn sóng tái bùng phát Covid-19 tại Việt Nam và trên thế giới, mong mỏi lớn nhất của người dân lúc này là làm sao tiếp cận được vắc-xin ngừa virus nguy hiểm này.

Tín hiệu tích cực từ vắc-xin Nga

Với tình hình mới của dịch bệnh hiện nay các nhà khoa học trên thế giới đang gấp rút chạy đua để nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng, tiến tới sản xuất và đưa vào sử dụng những liều vắc-xin ngừa Covid-19. Việt Nam cũng không nằm ngoài chiến dịch này. Tuần qua, Nga đã khiến cả thế giới chấn động khi Tổng thống nước này khẳng định Nga là quốc gia đầu tiên đã đăng ký cấp phép phê duyệt vắc-xin phòng ngừa Covid-19 sau chưa đầy 2 tháng thử nghiệm trên người. Việc Nga có vắc-xin ngừa Covid-19 là tín hiệu tích cực không chỉ hứa hẹn chấm dứt đại dịch toàn cầu mà còn mở ra con đường khôi phục nền kinh tế.

Nhà chức trách Nga cho biết, việc phê duyệt được đẩy nhanh vì diễn biến phức tạp của đại dịch trong nước cũng như thế giới nhưng loại vắc-xin này đã được kiểm định an toàn và đạt hiệu quả cao khi chính con gái Tổng thống Putin cũng đã tiêm vắc-xin này. Được biết, theo kế hoạch, vắc-xin này tiêm 2 lần trong 2 năm sẽ phòng ngừa được Covid-19. Những nhân viên y tế và giáo viên sẽ là nhóm đối tượng đầu tiên được tiêm vắc-xin vào cuối tháng 8 hoặc cuối tháng 9 này, sau đó vắc-xin sẽ được phân phối đến toàn dân vào đầu năm sau, với giá 10 USD/2 liều.

Dù khoa học công nghệ hiện nay phát triển, rút ngắn nhiều công đoạn trong quá trình phát triển vắc-xin nhưng một số ý kiến tỏ ra hoài nghi về tính an toàn vắc-xin của Nga khi chưa trải qua giai đoạn thử nghiệm lâm sàng trên quy mô lớn trong khi có tới hơn 20 quốc gia trên thế giới đặt mua tới 1 tỷ liều vắc-xin này.

TS Đỗ Tuấn Đạt, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Vắc-xin và Sinh phẩm số 1 của Bộ Y tế (Vabiotech) - đơn vị đã nghiên cứu vắc-xin ngay từ đầu dịch cho rằng đây cũng là 1 tín hiệu vui mừng với thế giới khi Nga có vắc-xin thương mại đầu tiên ngừa Covid-19 được công nhận. “Đây là một thành quả đầu tiên trong các vắc-xin về virus corona. Tuy nhiên các tín hiệu hiện nay mà đặc biệt là những kết quả về viện khoa học có liên quan đến thử nghiệm lâm sàng của vắc-xin này còn chưa được công bố một cách đầy đủ. Do đó chúng ta cần có thời gian để đánh giá về hiệu quả của vắc-xin này xem đã thực sự có giá trị về mặt thương mại hay chưa”, ông Đạt cho hay.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, cố vấn cao cấp Ban chỉ đạo phòng chống dịch Covid-19 quốc gia, vắc-xin nói chung đã làm nên rất nhiều thành tựu trong sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe con người. Thế giới cũng đang mong chờ vắc-xin ngừa Covid-19 để đẩy lùi ngay đại dịch, nhưng nó phải đảm bảo về tính an toàn, tính hiệu lực, và tính khả thi khi triển khai trên cộng đồng. “Bất kể loại vắc-xin nào đã được tiêm phòng cho người nước ngoài khi về Việt Nam sẽ không phải trải qua giai đoạn thử nghiệm trên động vật nữa, nhưng chắc chắn vẫn phải thử nghiệm trên người. Việc thử nghiệm trên người phải đảm bảo nghiêm ngặt tính hiệu lực, tính an toàn của tính sinh miễn dịch của vắc-xin đó và thời gian kéo dài ít nhất trên 6 tháng, thậm chí 1 đến vài năm”, ông Phu nhấn mạnh.

Kết quả khả quan trong sản xuất của vắc-xin ngừa Covid của Việt Nam

Trong thời gian qua, bên cạnh những nỗ lực hoạt động phòng chống dịch bệnh, Bộ Y tế đã quan tâm chỉ đạo các cơ quan chức năng khẩn trương thực hiện các nghiên cứu để sản xuất vắc-xin trong nước, đồng thời Bộ Y tế đang rất nỗ lực và tích cực phối hợp với các nhà cung cấp vắc-xin có uy tín trên thế giới để thực hiện mua và phối hợp sản xuất vắc-xin, trong đó có Nga, Anh, Mỹ và các nước khác. Mới đây Bộ Y tế đã đăng ký mua vắc-xin của Nga và Anh.

Với Covid-19 nước ta hiện có 4 nhà sản xuất, nghiên cứu phát triển vắc-xin, gồm: Vabiotech, Ivac (Viện Vắc-xin và sinh phẩm y tế), Polyvac (Trung tâm sản xuất vắc-xin và sinh phẩm y tế) phối hợp với Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư và Công ty Nanogen. Mỗi nhà sản xuất đi theo hướng khác nhau, bước đầu đều đã cho kết quả khả quan, cố gắng cuối năm 2020 thử nghiệm lâm sàng. Tất cả công đoạn từ nghiên cứu sản xuất, kiểm định, thử nghiệm lâm sàng, cấp phép lưu hành cho đến theo dõi sử dụng vắc-xin đều được Bộ Y tế quyết định rút ngắn.

Về tiến độ sản xuất vắc-xin trong nước, ông Đỗ Tiến Đạt cho biết, Vabiotech đang phối hợp với Trường ĐH Briston của Anh nghiên cứu sản xuất vắc-xin theo công nghệ vector virus. Đây là công nghệ tiên tiến được nhiều hãng sản xuất vắc-xin lớn trên thế giới sử dụng trong phát triển vắc-xin ngừa Covid-19. Sau giai đoạn thử nghiệm thành công trên chuột cho thấy kết quả đáp ứng miễn dịch khá cao của vắc-xin dự tuyển. Ở giai đoạn tiếp theo, vắc-xin dự tuyển sẽ được phát triển thành vắc-xin hoàn chỉnh, ổn định và đủ tiêu chuẩn để sử dụng cho người. Nhóm nghiên cứu cũng sẽ xây dựng quy trình sản xuất thương mại để có thể đáp ứng quy mô sản xuất lên tới hàng triệu, thậm chí là hàng chục triệu liều.

“Để cho ra đời vắc-xin hoàn chỉnh cần 9 - 12 tháng nữa nhưng chúng tôi đang nỗ lực để rút ngắn thời gian này. Dù vậy, so với mức trung bình 10 năm của 1 vắc-xin bình thường, thời gian 18 - 24 tháng để phát triển được một vắc-xin đã là quá nhanh rồi”, đại diện nhóm nghiên cứu tiết lộ.

Theo TS Đạt, dự án lần này không chỉ dừng lại ở việc cho ra đời loại vắc-xin mà cả thế giới đang trông đợi, mục tiêu lớn hơn là giúp tăng tính chủ động về vắc-xin cho Việt Nam, nhất là các vắc-xin đại dịch. Nếu trong tương lai xuất hiện thêm chủng corona virus mới gây đại dịch ở người, với công nghệ sẵn có trong tay, chỉ cần “lắp ráp” phần gien của chủng virus mới vào là rất nhanh sẽ cho ra đời loại vắc-xin mới, sẵn sàng và chủ động vắc-xin phòng chống dịch bệnh cho người dân.

Công nghệ mà Vabiotech sử dụng trong sản xuất vắc-xin phòng chống dịch bệnh là công nghệ vector virus thay vì các công nghệ vắc-xin bất hoạt hay sống giảm độc lực như truyền thống. Đây là công nghệ mới, đa năng, cho hiệu suất sản xuất cao, không phụ thuộc vào việc nuôi cấy toàn thể tác nhân gây bệnh, phù hợp đối với các vắc-xin đại dịch.

Dù Việt Nam đã đặt mua vắc-xin của Nga nhưng chưa biết khi nào chúng ta mới tiếp cận được. Vì vậy, để đảm bảo tính chủ động, sản xuất vắc-xin trong nước là hướng ưu tiên trước. Việt Nam hiện là một trong 38 quốc gia có cơ quan quản lý vắc-xin theo tiêu chuẩn của WHO, mở ra cơ hội hợp tác, xuất khẩu vắc-xin với các nước./.

Lưu Hường