Chữa bỏng bằng kinh nghiệm dân gian hay sơ cứu bỏng sai cách đều khiến cho tình trạng nạn nhân thêm trầm trọng, thậm chí nguy hiểm tới tính mạng.

Chết oan vì thầy lang

Dù truyền thông đã cảnh báo nhiều về cách chữa bỏng cũng như sơ cứu ban đầu cho người bỏng theo kinh nghiệm dân gian, theo thầy lang vườn, thậm chí từ cơ sở y tế không có chuyên khoa điều trị bỏng… nhưng vẫn còn nhiều người bệnh khi được chuyển đến Khoa Hồi sức cấp cứu, Viện Bỏng quốc gia, thì tình trạng đã nghiêm trọng do những sai lầm trên.

Cách đây một tuần, Khoa Hồi sức cấp cứu, Viện Bỏng quốc gia tiếp nhận bệnh nhân tên Đạo, 56 tuổi, quê ở Bát Tràng (chuyển đến từ BV Xanh Pôn) trong tình trạng sốc nặng, ý thức lơ mơ, xuất huyết tiêu hóa, suy thận cấp. Dù các bác sĩ đã điều trị tích cực, lọc máu nhưng sau 3 ngày, ông Đạo không thể qua khỏi.

TS.BS Nguyễn Hải An, Chủ nhiệm khoa Hồi sức, cấp cứu, Viện Bỏng quốc gia, cho biết, trước đó (khoảng 10h sáng, bệnh nhân Đạo bị bỏng lửa diện rộng), đắp thuốc lá của thầy lang không có kiến thức về chữa bỏng, tới 7h sáng hôm sau thấy người bệnh có ý thức kém, hạ thân nhiệt, da tái, chân tay lạnh thầy lang mới chuyển cấp cứu ở BV Xanh Pôn. Đến nơi, thấy tình trạng bệnh nhân sốc nặng, liền cho chuyển bệnh nhân sang đây. “Bệnh nhân bị hoại tử do thời gian tiếp xúc với nhiệt lâu, càng gây bỏng sâu. Với trẻ em, khi bỏng rộng trên 10%, người lớn trên 20%, có thể dẫn tới rối loạn toàn thân, dễ dẫn tới sốc bỏng, nếu không cấp cứu hồi sức chống sốc kịp thời thì chỉ quá 6 tiếng sẽ dễ chuyển sang sốc nhược, rất khó hồi phục. Khi suy tạng, thiếu ô xy cung cấp cho hệ tuần hoàn, rất dễ dẫn tới tử vong”, TS Nguyễn Hải An cảnh báo.

TS An cho biết, ông rất đau lòng vì hiện nay vẫn còn người dân do thiếu hiểu biết về sơ cứu ban đầu khi bị bỏng mà mất đi cơ hội điều trị. Nhiều ông lang vườn cứ thấy bỏng là đè bệnh nhân ra bôi thuốc, càng kích thích vết thương thêm đau rát, càng làm sốc nặng hơn. Như trường hợp ông Đạo, đáng lẽ phải được sơ cứu bằng cách ngâm vết bỏng trong nước mát 15-20 phút, sau đó dùng vải gạc băng ép lỏng vết thương rồi chuyển bệnh nhân tới cơ sở y tế có chuyên khoa điều trị bỏng. “Chúng tôi khi tiếp nhận ca bỏng nặng, các bác sĩ phải nhanh chóng chống sốc, giảm đau cho BN chứ chưa dám thay băng ngay mà chờ huyết động ổn định. Bởi khi bệnh nhân đau đớn, sẽ càng sốc nặng thêm”, TS Nguyễn Hải An cho hay.

Muôn kiểu chữa bệnh theo truyền miệng

Gần đây, một bé trai 3 tuổi, người dân tộc thiểu số bị bỏng nước sôi, gia đình vội vàng chát bùn tro và nước mắm lên người bé. Thấy con trai đau đớn và ngày càng suy kiệt khi đang có trong lượng 14kg, sau 15 ngày điều trị chỉ còn 7kg, gia đình mới đưa bé đến Viện Bỏng quốc gia điều trị. Tuy nhiên, sau vài tiếng, đứa trẻ đã tử vong do nhiễm khuẩn nặng. Hay trường hợp cháu bé 11 tuổi ở Hải Hậu, Nam Định khiến các bác sĩ tại Viện Bỏng quốc gia không thể quên khi cha mẹ áp dụng chữa bỏng pô xe máy cho con bằng cách lấy cả túi muối đắp lên vết bỏng để sát khuẩn. Gần nửa tháng sau, thấy vết bỏng của cháu bé bị thối rữa, bốc mùi mới chuyển đến Viện Bỏng quốc gia. Do nhiễm trùng nặng nên cháu phải phẫu thuật để cấy da.

Mỗi năm, Viện Bỏng quốc gia tiếp nhận trên 100 bệnh nhân bỏng nặng, trong đó, khoảng 20% do sơ cứu ban đầu không đúng cách. Đặc biệt các ca bỏng tăng mạnh vào mùa rét, nhất là bỏng lửa do người già và trẻ em ngã vào đống lửa khi sưởi ấm, có người phải cắt cụt chi.

Cần sơ cứu đúng cách

TS An cho biết, do mất nước qua vết bỏng, rối loạn vi tuần hoàn nên người bỏng bị sốc rất nặng. Sốc bỏng do giảm khối lượng tuần hoàn, tụt huyết áp, giảm oxy cung cấp cho các mô cơ quan, nếu không bù dịch kịp thời sẽ gây suy chức năng tạng không hồi phục và tử vong. Do vậy, việc sơ cứu ban đầu cho người bị bỏng là một trong những yếu tố quan trọng, giúp cho vết thương không bị ăn sâu vào bên trong, tránh tình trạng bội nhiễm và biến chứng nguy hiểm. Khi không may bị bỏng lửa, nước sôi… nạn nhân cần được nhanh chóng làm mát vết bỏng, tránh cho da khỏi bị rộp bằng cách ngâm nước (không phải nước đá, nước trong tủ lạnh hay các loại thuốc dân gian, mê tín dị đoan nào) trong khoảng 15-20 phút. Nước sạch vừa có tác dụng giảm nhiệt, giảm đau, giảm phù nề, viêm nhiễm, giảm độ sâu của vết thương. Bệnh nhân bỏng rộng thì không nên ngâm nước lâu 15-20 phút vì sẽ gây hạ thân nhiệt, làm sốc càng nặng, mà chỉ nên dội nước mát làm hạ thân nhiệt rồi đắp khăn tẩm nước sạch quấn băng ép, chuyển đến cơ sở y tế đồng thời ủ ấm cho bệnh nhân để phòng hạ thân nhiệt. Để phòng sốc, việc bù dịch nhanh càng tốt bằng cách cho bệnh nhân uống nước, đặc biệt những loại nước có khoáng, có muối như oresol. Tuyệt đối không được dùng nước mắm, mỡ trăn, kem đánh răng... hoặc các loại thuốc mỡ để bôi lên vết bỏng.

“Kem đánh răng là hóa chất chứa kiềm. Khi gặp môi trường thuận lợi như các vết thương bỏng, chúng sẽ xâm nhập và gây nên biến chứng khác khiến cho vết bỏng thêm nặng và gây đau đớn cho nạn nhân bỏng. Còn mỡ trăn có tính hàn, mới đầu bôi cảm thấy ngay lập tức dịu mát vết thương. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào cho thấy việc bôi mỡ trăn ngay khi bị bỏng sẽ có tác dụng tốt. Hơn nữa, mỡ trăn không được tiệt trùng hay bảo quản tốt, khi bôi lên vết thương có thể bị nhiễm trùng, khiến cho tình trạng nạn nhân thêm nguy hiểm”, TS Nguyễn Hải An cảnh báo.