Gỏi hay nhiều món ăn chế biến từ thịt tái là món khoái khẩu của nhiều người, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ nhiễm sán, ấu trùng.

Sán chui vào phổi do ăn thực phẩm tái sống

Mới đây, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 thông báo, Khoa Ngoại lồng ngực đã tiếp nhận và phẫu thuật thành công một trường hợp 38 tuổi, nhiễm ấu trùng sán dây chó ký sinh tại phổi.

Được biết, trước khi khởi phát bệnh, bệnh nhân (BN) có thói quen ăn các món chế biến từ thực phẩm tái hoặc sống như thịt cừu nướng chưa chín, tiết canh dê, rau sống và gỏi cá mai. Khi xuất hiện tình trạng mệt mỏi, đau vùng ngực phải âm ỉ, thỉnh thoảng khó thở, không sốt, không ho, không mẩn ngứa, không sút cân. BN đến BV108 khám. Tại đây, kết quả chụp phim CLVT lồng ngực cho thấy tổn thương dạng nang thùy dưới phổi phải kích thước 12x9x8cm. Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật cắt nang dịch.

Các bác sĩ cho biết, đây là một trường hợp rất hiếm gặp tại Việt Nam. Bởi nang dịch kích thước lớn, bên trong có chứa các đầu sán nằm ở thùy dưới phổi phải. Kết quả soi tươi có ấu trùng sán dây chó.

Theo các chuyên gia, thói quen ăn thịt bò, thịt lợn tái, sống là nguy cơ lớn dẫn đến nhiễm sán trưởng thành hoặc ấu trùng sán ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng. Trước đó, Bệnh viện Bãi Cháy (Quảng Ninh) cũng tiếp nhận điều trị một trường hợp bệnh nhân bị nhiễm sán dây bò do ăn bún bò tái kèm rau sống khoảng 3 - 4 lần/tháng. Khi có dấu hiệu đau bụng, ngứa hậu môn, đại tiện phân lỏng ra đốt sán dây khoảng 3 - 4cm, BN hốt hoảng đến khám tại Bệnh viện Bãi Cháy thì được chẩn đoán nhiễm sán dây bò, phải uống thuốc đặc trị sán theo phác đồ.

Nên ăn chín uống sôi

Tại Bệnh viện Đặng Văn Ngữ (thuộc Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương) cũng tiếp nhận nhiều BN tới khám các bệnh liên quan tới ký sinh trùng, trong đó có bệnh sán dây. Điển hình là trường hợp N.T.H (25 tuổi ở Hà Nội). Theo chị H, chị không có thói quen ăn thịt tái và sống nhưng thường xuyên ăn phở bò tái. Khi phát hiện một vật thể lạ ngọ nguậy, dài như xơ mít trong phân khi đại tiện, chị H hốt hoảng tới BV Đặng Văn Ngữ khám và xét nghiệm phân thì tìm thấy đốt sán và cả trứng sán dây. Chị được chẩn đoán nhiễm sán dây bò, bác sĩ chỉ định cho dùng thuốc điều trị sán dây trưởng thành.

Theo  PGS.TS.BS Đỗ Trung Dũng - Trưởng khoa Ký sinh trùng (Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương), những triệu chứng như chị H là biểu hiện điển hình của nhiễm sán dây bò. Thông thường, đốt sán dây bò khi ra ngoài môi trường thì vẫn có thể còn chuyển động nhưng đốt sán dây lợn thường chỉ dính theo phân ra ngoài và không chuyển động như sán dây bò.

Ông Dũng cho biết có 2 loại sán dây thường gặp, đó là sán dây lợn và sán dây bò. BN bị nhiễm sán dây bò thi thoảng sẽ thấy đốt sán bò ra ngoài qua đường hậu môn hoặc theo phân. Nhìn bên ngoài, sán dây có hình thể như một dải băng và có 3 phần: phần đầu là một hình cầu mang 4 giác hút và có bộ phận bám dính, đốt cổ thường thắt lại, phần thân gồm nhiều đốt và những đốt tùy theo độ phát triển mà có thể phân thành đốt sán non, đốt sán trưởng thành và đốt già. Các đốt non sẽ mọc ra từ đốt cổ, còn các đốt già sẽ rụng dần. Sán dây trưởng thành ký sinh trong cơ thể người sẽ phát triển dần bằng cách nảy chồi, sinh đốt mới từ cổ, tạo ra hàng nghìn đốt sán mới.

Những con sán này sống nhiều năm trong cơ thể người và có thể tồn tại lên tới 25 năm. Chiều dài của sán dây bò trưởng thành lên tới 4 - 12m. Mỗi đốt già khi rụng ra ngoài có khoảng 50.000 trứng sán bên trong. Đáng nói, chu trình hình thành của sán dây bò như sau: đốt sán già chui ra khỏi hậu môn người, vỡ ra và giải phóng hàng trăm ngàn trứng sán ra môi trường. Trâu, bò ăn phải trứng sán từ môi trường, trứng sán vào ruột nở ra ấu trùng và ấu trùng xâm nhập vào hệ tuần hoàn để về tim. Ấu trùng theo máu đi đến các cơ vân để hình thành nang ấu trùng ở bắp cơ của trâu, bò và thường được gọi là “bò gạo”.

BS. Nguyễn Văn Hoàng, Khoa Ngoại lồng ngực, BV108 cho biết, sán dây chó là bệnh gây ra bởi các loài sán thuộc giống Echinococcus. Giống Echinococcus có khoảng 10 loài, trong đó hai loài gây bệnh chính ở người là: E. granulosus và E. multilocularis. Loài E. granulosus gây tổn thương thể nang nước (Cystic echinococcosis), loài này có vật chủ chính là chó nuôi, chó hoang...; vật chủ trung gian là loài động vật ăn cỏ, đặc biệt là cừu.

Bệnh do ấu trùng sán dây chó Echinococcus có biểu hiện lâm sàng phụ thuộc vào loài sán dây chó bị nhiễm. Bệnh có đặc điểm là phát triển chậm, trong một thời gian dài có thể hoàn toàn không có triệu chứng. Các nang sán hay gặp ở gan, sau đó là phổi và các cơ quan khác như thận, lách, tim, tổ chức thần kinh hoặc xương.

 Tất cả mọi người đều có khả năng nhiễm ấu trùng sán dây chó và có thể bị nhiễm nếu ăn phải trứng sán dây chó. Người mắc bệnh do nuốt phải trứng sán dây chó khi ăn uống các loại thực phẩm bị nhiễm trứng sán dây chó hoặc người sau khi có tiếp xúc trực tiếp với chó, cáo, chồn nhiễm bệnh. Do vậy BS Nguyễn Văn Hoàng khuyến cáo người dân thực hiện tốt ăn chín, uống sôi và một số biện pháp dự phòng bệnh sán dây chó ở người như sau: Tránh tiếp xúc phân chó, chú ý vấn đề rửa tay sạch sẽ; Cắt đường lây truyền bằng cách không cho chó ăn các phủ tạng chưa được nấu chín; Đốt hoặc chôn sâu các phủ tạng của vật chủ trung gian bị chết; Tẩy sán định kỳ cho đàn chó có nguy cơ cao, giảm số lượng cá thể đàn. Đối với người dân từng sống trong vùng dịch tễ có bệnh lưu hành, ăn các món ăn có nguy cơ nhiễm ấu trùng của Echinococcus cùng với các biểu hiện nghi ngờ như sốt nhẹ, mệt mỏi, ăn kém, vàng da, mẩn ngứa, đau ngực, khó thở, ho dai dẳng đôi khi ho máu cần đi khám ngay để chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời./.

Hương Giang

Chú thích:

San day 1, 2: Mẫu sán dây bò lấy từ cơ thể bệnh nhân lưu trữ tại Bảo tàng Ký sinh trùng của Viện Sốt trét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương

Ket qua xet nghiem: Hình ảnh soi tươi ấu trùng sán dây chó tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108