“Hiện mỗi ngày số lượng bệnh nhân sốt xuất huyết (SXH) đến điều trị tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới vẫn tiếp tục tăng. Đáng lưu ý từ đầu năm đến nay, tại đây đã có 6 trường hợp tử vong do SXH, trong đó đa phần là người trẻ, không có bệnh lý nền và đến bệnh viện điều trị muộn”.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai nhấn mạnh điều này khi trả lời phỏng vấn Báo TNVN.

Xin Giáo sư cho biết điểm khác của dịch SXH năm nay so với mọi năm?

Hiện nay tình hình dịch bệnh SXH đang diễn biến khá phức tạp. Năm nay có những điểm khác so với mọi năm là dịch xuất hiện sớm hơn, kéo dài hơn, số ca mắc và ca chuyển nặng đều tăng hơn, trong khi độc lực của virus không thay đổi, chủ yếu vẫn là virus Dengue tuýp 2.

Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai có 100 giường bệnh nhưng những ngày này thường xuyên có trên 140 bệnh nhân (BN) nằm điều trị. 1/3 trong số đó là BN SXH. Điều đáng nói, BN đến từ các quận, huyện của TP Hà Nội và đang có xu hướng lan rộng ra các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Hưng Yên, Hà Nam, Vĩnh Phúc…

Hiện mỗi ngày số lượng BN đến điều trị tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới vẫn tiếp tục tăng. Trung bình mỗi ngày chúng tôi tiếp nhận 30-50 ca SXH đến khám trong đó có 15-20 ca nặng có dấu hiệu cảnh báo cần phải nhập viện. Đáng lưu ý từ đầu năm đến nay, tại đây đã có 6 trường hợp tử vong do SXH, trong đó đa phần là người trẻ, không có bệnh lý nền. Cụ thể: Trường hợp trẻ nhất là một BN 22 tuổi, có tiền sử khỏe mạnh, nhưng được đưa đến bệnh viện điều trị muộn. 2 trường hợp nữa 45 tuổi và hơn 30 tuổi. Đây là điều rất đáng tiếc vì những trường hợp này mặc dù chúng ta có đủ máy móc, trang thiết bị để cứu chữa nhưng BN được đưa đến bệnh viện muộn khi đã có dấu hiệu cảnh báo nặng, sốc, suy đa nội tạng và chảy máu.

Truyền thông đã cảnh báo rất nhiều về biến chứng nguy hiểm của SXH có thể dẫn đến tử vong nếu người bệnh chủ quan. Vậy theo ông, người bệnh cần lưu ý nhất điều gì để không xảy ra những trường hợp đáng tiếc vừa kể trên?

Người trẻ tuổi, không bệnh nền mà chết vì SXH là điều khó chấp nhận. Chúng ta phải biết SXH là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus mang Dengue có trong muỗi vằn lây truyền từ người này sang người khác qua vết cắn của muỗi. Có 4 type huyết thanh là D1, 2, 3 và 4. Thời gian ủ bệnh từ 4 đến 5 ngày. Diễn biến lâm sàng trải qua 3 giai đoạn: Từ ngày thứ 1 đến ngày 3 là giai đoạn sốt, ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 là giai đoạn nguy hiểm, từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 10 là giai đoạn hồi phục.

Có 2 cơ chế bệnh sinh có thể dẫn đến nguy hiểm. Thứ nhất, virus khi tấn công vào cơ thể sẽ ức chế tủy xương gây hạ tiểu cầu, từ đó sẽ dẫn đến xuất huyết. Thứ hai, virus làm tổn thương thành mao mạch, gây tăng tính thấm làm thoát huyết tương ra khỏi lòng mạch, hậu quả cô đặc máu, từ đó BN có thể sốc do giảm thể tích tuần hoàn. Hạ tiểu cầu sau một thời gian thì tiểu cầu sẽ lên, nhưng điều trị sốc giảm thể tích do cô đặc máu rất khó chữa, đây là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong.

Với các trường hợp SXH nhẹ, trong những ngày đầu có thể điều trị và theo dõi tại nhà. Việc bù nước là rất quan trọng. BN cần uống đủ nước, dùng thuốc hạ sốt - giảm đau paracetamol, nghỉ ngơi, xét nghiệm công thức máu hằng ngày. Lưu ý không tự ý truyền dịch và không dùng kháng sinh hay thuốc corticoid.

Cần đặc biệt lưu ý từ ngày thứ 4 - 5 trở đi sẽ có hiện tượng máu cô đặc nếu không bù đủ dịch. Xét nghiệm công thức máu nếu thấy chỉ số Hematocrite tăng trên 20% so với ban đầu tức là máu bị cô đặc, phải hết sức lưu ý trong vấn đề truyền dịch. Trong trường hợp truyền dịch mà không có hiệu quả thì phải dùng dung dịch cao phân tử để kéo nước vào trong lòng mạch. Các trường hợp nặng có dấu hiệu cảnh báo: đau bụng vùng gan, tiểu ít, chảy máu cam, máu lợi, nôn hoặc đi ngoài ra máu, rong kinh, rong huyết ở nữ giới, xét nghiệm công thức máu tiểu cầu giảm nhanh hoặc hematocrit tăng nhanh.

Hiện nay, nhiều người còn chủ quan vì nghĩ rằng SXH là bình thường, cứ sốt vài ngày sẽ khỏi nên ở nhà, chỉ khi nào bị xuất huyết mới đi viện, mà họ không hiểu rằng, thực tế nhiều trường hợp sốt mà chưa có biểu hiện xuất huyết nhưng bị cô đặc máu dẫn đến sốc, lúc này điều trị rất khó khăn thậm chí tử vong.

Nhiều người không để ý đến tình trạng thoát huyết tương, cô đặc máu, chỉ để ý đến tình trạng sốt và xuất huyết. Khi đến viện đã đi vào sốc vì cô đặc máu. Điều trị ca bệnh sốc, cô đặc máu khó hơn và tỷ lệ tử vong cao hơn nhiều so với những người chỉ bị hạ tiểu cầu đơn thuần. Do vậy, tôi cũng lưu ý người dân khi có biểu hiện sốt, cần đến các cơ sở y tế để xét nghiệm máu chẩn đoán xác định SXH để được bác sĩ chuyên khoa hướng dẫn cách về điều trị chứ không được tự ý điều trị tại nhà.

Hiện nay, đang có nhiều dịch bệnh cùng lúc lưu hành như dịch cúm, adenovirus, covid, đậu mùa khỉ… Vậy làm thế nào để phát hiện, ngăn ngừa được những biến chứng nguy hiểm của SXH khi SXH có chung triệu chứng với các loại sốt khác?

Người bệnh cần biết phân biệt: SXH thường sốt cao đột ngột, kèm đau nhức 2 hốc mắt và có thể gặp tình trạng phát ban. Khi có những biểu hiện đó thì cần phải nghĩ tới SXH. Với SXH, việc phát hiện sớm và điều trị đúng rất quan trọng. Vì vậy, người dân cần chủ động đi khám sớm ở các cơ sở y tế để được tư vấn về chăm sóc và điều trị, về các biện pháp tự chăm sóc cho bản thân cũng như chăm sóc cho người thân trong gia đình.

Bộ Y tế vừa ban hành quyết định 2670/QĐ-BYT “Hướng dẫn chẩn đoán điều trị sốt xuất huyết Dengue”, các nhân viên y tế không chỉ chuyên ngành truyền nhiễm, mà các chuyên khoa khác như nội, hồi sức cấp cứu, nhi khoa... đều phải cập nhật theo đúng hướng dẫn mới này. Các cơ sở y tế cần chuẩn bị sẵn, đầy đủ cơ sở vật chất, thuốc men, dịch truyền cũng như các chế phẩm máu,... để có thể sẵn sàng tiếp nhận và điều trị các BN nặng, hạn chế thấp nhất tỷ lệ tử vong.

Trân trọng cảm ơn Giáo sư!

Dương - Hải thực hiện