Ăn thịt tái, sống, chưa được nấu chín là sở thích của không ít người dân. Tuy nhiên, ít người nghĩ rằng, đây chính là nguyên nhân dẫn đến nhiễm sán.

Sán có thể tồn tại tới 25 năm trong cơ thể

Thời gian gần đây, Bệnh viện Đặng Văn Ngữ (thuộc Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương) tiếp nhận nhiều bệnh nhân (BN) tới khám các bệnh liên quan tới ký sinh trùng, trong đó có bệnh sán dây.

Trường hợp chị N.T.H (25 tuổi ở Hà Nội) là ví dụ điển hình. Chị H cho biết, chị không có thói quen ăn thịt tái và sống nhưng thường xuyên ăn phở bò tái vì cho rằng sẽ ngọt và bổ hơn thịt bò chín. Gần đây, bỗng dưng chị H hốt hoảng khi phát hiện một vật thể lạ ngọ nguậy, dài như xơ mít trong phân khi đại tiện. Chị H tìm tới BV Đặng Văn Ngữ khám và xét nghiệm phân thì tìm thấy đốt sán và cả trứng sán dây. Khi được chẩn đoán nhiễm sán dây bò, chị H được bác sĩ chỉ định cho dùng thuốc điều trị sán dây trưởng thành và thu lại con sán dây dài 6m sau khi cho chị uống thuốc xổ.

Không giống như chị H, anh T.M.T (40 tuổi ở Hải Phòng) đến khám do các biểu hiện đau bụng âm ỉ vùng quanh rốn kèm cảm giác khó chịu ở vùng hậu môn. Tại đây, anh T được  bác sĩ chỉ định cho làm các xét nghiệm và hướng dẫn lấy mẫu bệnh phẩm đốt sán. Khi đọc kết quả biết mình bị nhiễm sán dây trưởng thành, anh H không hề nghĩ nguyên nhân là do hay ăn thịt tái. Không riêng thịt bò mà thịt lợn khi luộc, anh T rất thích ăn khi thịt chín tới (vẫn còn màu hồng bên trong).

Là bác sĩ trực tiếp điều trị cho những BN kể trên, PGS.TS.BS Đỗ Trung Dũng - Trưởng khoa Ký sinh trùng (Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương) cho biết: Có 2 loại sán dây thường gặp, đó là sán dây lợn và sán dây bò. BN bị nhiễm sán dây bò thi thoảng sẽ thấy đốt sán bò ra ngoài qua đường hậu môn hoặc theo phân ra ngoài. “Những triệu chứng như chị H là biểu hiện điển hình của nhiễm sán dây bò. Thông thường, đốt sán dây bò khi ra ngoài môi trường thì vẫn có thể còn chuyển động nhưng đốt sán dây lợn thường chỉ dính theo phân ra ngoài và không chuyển động như sán dây bò”, PGS.TS.BS Đỗ Trung Dũng chia sẻ.

Ông Dũng cho biết, nhìn bên ngoài, sán dây có hình thể như một dải băng và có 3 phần: phần đầu là một hình cầu mang 4 giác hút và có bộ phận bám dính, đốt cổ thường thắt lại, phần thân gồm nhiều đốt và những đốt tùy theo độ phát triển mà có thể phân thành đốt sán non, đốt sán trưởng thành và đốt già. Các đốt non sẽ mọc ra từ đốt cổ, còn các đốt già sẽ rụng dần. Sán dây trưởng thành ký sinh trong cơ thể người sẽ phát triển dần bằng cách nảy chồi, sinh đốt mới từ cổ, tạo ra hàng nghìn đốt sán mới.

Những con sán này sống nhiều năm trong cơ thể người và có thể tồn tại lên tới 25 năm. Chiều dài của sán dây bò trưởng thành lên tới 4 - 12m. Mỗi đốt già khi rụng ra ngoài có khoảng 50.000 trứng sán bên trong. Đáng nói, chu trình hình thành của sán dây bò như sau: đốt sán già chui ra khỏi hậu môn người, vỡ ra và giải phóng hàng trăm ngàn trứng sán ra môi trường. Trâu, bò ăn phải trứng sán từ môi trường, trứng sán vào ruột nở ra ấu trùng và ấu trùng xâm nhập vào hệ tuần hoàn để về tim. Ấu trùng theo máu đi đến các cơ vân để hình thành nang ấu trùng ở bắp cơ của trâu, bò và thường được gọi là “bò gạo”.

Không nên ăn thịt tái, sống

Bệnh sán dây trưởng thành phân bố rải rác nhiều nơi trên toàn quốc, tỷ lệ nhiễm dao động từ 0,5 - 12%; trong đó, tỷ lệ nhiễm sán dây bò là chủ yếu, chiếm 70 - 80%, sán dây lợn chiếm tỷ lệ thấp 10 - 20%. Sán dây thường dài từ 2 - 4m, có khi tới 8 - 10m. Trong số những người đến khám bệnh, có khoảng 20 - 30% BN bị các bệnh giun sán như sán lá gan, sán dây lợn, sán dây bò.

PGS.TS.BS Đỗ Trung Dũng cho biết, nguyên nhân khiến nhiều người nhiễm sán là do không bỏ được thói quen thích ăn thực phẩm tái, sống, chưa được nấu chín. Những người nhiễm sán dây bò là do ăn thịt bò có nhiễm nang sán chưa được nấu chín. Ăn lẩu bò hoặc phở bò, nước lẩu không đủ sôi, thịt chưa chín kỹ cũng sẽ là nguyên nhân dẫn sán vào cơ thể. Các món bò tái cuốn lá cải, bò tái chanh… đều không tiêu diệt được sán bởi nước chanh sẽ không giúp diệt ấu trùng sán bên trong thịt.

Khi bị nhiễm sán, người bệnh không những có triệu chứng như rối loạn tiêu hóa, đau bụng âm ỉ, kéo dài, và có cảm giác bứt rứt, khó chịu mà còn khiến người bệnh có cảm giác ghê rợn và ám ảnh. Do vậy, PGS.TS,BS Dũng khuyến cáo người dân nên ăn chín uống sôi và không nên ăn thịt bò, thịt trâu sống hoặc tái, không ăn thịt đã nhiễm sán và nên tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần./.

Hương Giang