Sau 2 năm thí điểm việc cấp phát thuốc methadone nhiều ngày cho người điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện cho thấy an toàn, khả thi và rất hiệu quả.

Giải pháp can thiệp hiệu quả

Tại Hội nghị tổng kết Đề án thí điểm cấp phát thuốc methadone nhiều ngày diễn ra mới đây, PGS.TS Phan Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết, nghiện ma túy, bao gồm nghiện các chất dạng thuốc phiện (NCCDTP) vẫn đang là vấn đề nhức nhối trong xã hội, nó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người nghiện mà còn ảnh hưởng đến kinh tế mỗi gia đình cũng như an ninh, trật tự và phát triển kinh tế-xã hội. Tại Việt Nam, theo Báo cáo của Bộ Công an, tính đến cuối năm 2021, cả nước có 205.818 người nghiện có hồ sơ quản lý, trong đó tỷ lệ người NCCDTP bao gồm thuốc phiện, morphine, heroin vẫn còn cao, chiếm tới gần 40% số người sử dụng và nghiện ma túy có hồ sơ quản lý.

Nghiện ma túy hiện được coi là bệnh mạn tính của não bộ, chưa có thuốc đặc hiệu để chữa khỏi. Các giải pháp cai nghiện hiệu quả không cao, tỷ lệ tái nghiện lớn. Do vậy song song với các biện pháp giảm cung, giảm nhu cầu sử dụng ma túy, trong nhiều năm qua Việt Nam cũng đã triển khai các biện pháp nhằm giảm tác hại của ma túy và dự phòng lây nhiễm HIV do sử dụng ma túy. Các biện pháp can thiệp giảm hại như cung cấp và hướng dẫn sử dụng bơm kim tiêm sạch, điều trị NCCDTP bằng methadone đã và đang được triển khai rộng rãi trên toàn quốc.

Chương trình điều trị NCCDTP bằng thuốc methadone được triển khai tại Việt Nam từ năm 2008, đã điều trị cho hơn 51.000 bệnh nhân (BN). Sau 14 năm triển khai điều trị methadone, chương trình đã khẳng định được tính ưu việt của nó. “Nhiều báo cáo nghiên cứu đã chỉ ra điều trị NCCDTP bằng methadone góp phần cải thiện sức khỏe người bệnh; giảm lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường máu, nâng cao thể lực, phục hồi về thể chất và tâm thần, cảỉ thiện về an ninh, trật tự xã hội, đem lại hiệu quả về kinh tế cho người bệnh, gia đình và cộng đồng…”, bà Thu Hương nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cũng cho biết, điều trị methadone hiện nay vẫn là giải pháp can thiệp hiệu quả cho nhóm người NCCDTP tại Việt Nam và trên toàn thế giới. Tuy nhiên, do đây là biện pháp điều trị lâu dài, hằng ngày người bệnh phải đến uống thuốc tại cơ sở y tế nên việc triển khai điều trị methadone cũng bộc lộ một số khó khăn, hạn chế, nhất là với BN dẫn đến việc tuân thủ điều trị còn hạn chế và tỷ lệ bỏ cuộc còn cao. Nguyên nhân bỏ điều trị chính là do người bệnh không đủ kiên trì để điều trị khi phải đến cơ sở y tế uống thuốc hằng ngày tiếp tục trong nhiều năm; nguyên nhân khác do đặc thù công việc của BN phải đi làm việc xa nhà thường xuyên nên không thể đến uống thuốc hằng ngày.

“Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai cấp phát thuốc methadone về nhà điều trị và đem lại hiệu quả rất tích cực”, Thứ trưởng Liên Hương nhấn mạnh.

Tiếp tục duy trì và mở rộng

Tại Việt Nam, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Y tế đã triển khai Đề án thí điểm cấp phát thuốc Methadone nhiều ngày cho người bệnh điều trị NCCDTP từ tháng 4/2021 tại 3 tỉnh Điện Biên,Lai Châu và Hải Phòng. Năm 2022, Bộ Y tế tiếp tục mở rộng thêm tại 3 tỉnh là Nghệ An; Lào Cai và Bắc Giang, nâng tổng số tỉnh triển khai Đề án lên 6 tỉnh. Tính đến nay, hơn 3.000 BN được nhận thuốc methadone cấp nhiều ngày.

Cục trưởng Phan Thị Thu Hương cho biết, sau 2 năm triển khai Đề án thí điểm cấp phát thuốc methadone nhiều ngày cho người bệnh điều trị NCCDTP, với những kết quả đạt được cho thấy, việc cấp thuốc methadone nhiều ngày cho người bệnh là an toàn. Đây là vấn đề cần đặt lên hàng đầu vì sức khỏe và tính mạng người bệnh. Trong suốt thời gian triển khai thí điểm cấp thuốc methadone nhiều ngày chưa phát hiện tình huống ngộ độc thuốc methadone do uống nhầm. Do vậy, thời gian tới khi triển khai diện rộng vẫn phải đảm bảo được việc này. BN cần được tư vấn kỹ, cảnh báo nguy cơ khi được mang thuốc về nhà, bảo quản thuốc, tránh xa tầm tay trẻ em…

Việc cấp thuốc methadone nhiều ngày cho người bệnh mang về rất hiệu quả. Tất cả BN và người nhà đều hài lòng về chương trình vì mang lại nhiều lợi ích cho bản thân người bệnh, cho gia đình và BN yên tâm điều trị lâu dài. Cấp thuốc methadone nhiều ngày rất phù hợp với các BN sống cách xa cơ sở điều trị, BN miền núi, vùng sâu, vùng xa. BN được cấp thuốc nhiều ngày có công việc làm ổn định, người bệnh chủ động trong công việc, tuân thủ điều trị tốt hơn vì không phải bố trí thời gian đến uống thuốc trong giờ hành chính, có thời gian chăm lo cho gia đình nhiều hơn, gia đình hỗ trợ kiểm soát BN uống thuốc hằng ngày. Việc cấp thuốc mang về cũng là phần thưởng cho BN, khích lệ động viên BN tuân thủ điều trị tốt hơn, đồng thời khích lệ các BN khác cố gắng tuân thủ điều trị để được mang thuốc về.

Hơn nữa, việc cấp thuốc methadone nhiều ngày cho người bệnh mang về là khả thi. Mặc dù các báo cáo cũng cho thấy, có thể việc cấp thuốc cho người bệnh mang về không giảm được áp lực cho cơ sở điều trị cũng như cơ sở cấp phát thuốc vì cán bộ y tế có thể phải thêm một số thao tác như đong thuốc, viết nhãn, dán nhãn, rồi đầu tư cả tiền để mua chai đựng thuốc. Nhưng cán bộ y tế sẽ chủ động đặt lịch hẹn BN đến nhận thuốc và khám theo đúng thời gian quy định nên việc khám, cấp phát thuốc cho BN không bị dồn dập vào thời gian đầu giờ buổi sáng.

Theo bà Maria Elena Filio Borromeo, Giám đốc Quốc gia của UNAIDS tại Việt Nam, kể từ khi Việt Nam đưa vào điều trị NCCDTP bằng thuốc methadone năm 2008 đến nay, đã đạt được rất nhiều kết quả vô cùng ấn tượng. Trong những năm qua, Việt Nam đã luôn là một điển hình dẫn đầu trong khu vực về hiệu quả điều trị methadone. “Chúng tôi hết sức trân trọng những nỗ lực to lớn ở tất cả các cấp của Chính phủ Việt Nam, từ Trung ương đến địa phương, trong việc đưa dịch vụ giảm hại dựa trên bằng chứng vô cùng thiết yếu này trở nên ngày càng dễ tiếp cận hơn cho những người dân có nhu cầu, bao gồm thông qua sáng kiến về cấp phát thuốc methadone nhiều ngày đã được thí điểm trong 2 năm vừa qua. Thế giới đã có rất nhiều bằng chứng cho thấy điều trị NCCDTP bằng thuốc thay thế bao gồm bằng thuốc methadone có tác dụng cứu người, ngăn ngừa hiệu quả việc lây nhiễm HIV, cải thiện chất lượng cuộc sống của người tham gia điều trị và cả gia đình của họ, đồng thời đóng góp tích cực cho việc giữ gìn trật tự xã hội”./.

Hương Giang