Theo TS Đặng Việt Đức, phụ trách Chủ nhiệm Khoa Hồi sức Tim mạch, BV108, ECMO, còn gọi oxy hóa qua màng ngoài cơ thể, là phương pháp sử dụng tuần hoàn và trao đổi oxy bên ngoài cơ thể, nhằm hỗ trợ chức năng sống ở bệnh nhân suy tuần hoàn hoặc suy hô hấp nặng. Với nguyên lý hoạt động tương tự như máy tim phổi nhân tạo, mục tiêu của ECMO là tạo thời gian cho tim phổi được nghỉ ngơi và hồi phục.

TS Đặng Việt Đức cho biết, trước đây ECMO thường được sử dụng khi BN đã rất nặng (phải dùng an thần, thở máy). Nay, các bác sĩ BV108 đi trước một bước, dùng ECMO thức tỉnh khi BN còn tự thở để can thiệp tim mạch. “Với phương pháp này, BN chỉ cần gây tê tại chỗ, hoàn toàn tỉnh táo trong lúc can thiệp phẫu thuật, có thể nói chuyện cùng bác sĩ và thông báo với bác sĩ những thay đổi của cơ thể mình để kịp thời xử trí”, TS Đức cho hay.

Trường hợp BN nam, 64 tuổi, đột ngột buồn nôn, kèm đau thượng vị dữ dội, vã mồ hôi, ngất 1-2 phút. Sau đó BN tự tỉnh, không yếu liệt, được chụp mạch vành, kết quả tắc hoàn toàn động mạch vành phải. BN còn có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, suy thận mạn giai đoạn cuối phải lọc máu chu kỳ.

Nhận thấy tiên lượng BN nguy kịch do nhồi máu cơ tim cấp, nguy cơ tử vong 100%, các chuyên gia hội chẩn thống nhất hỗ trợ ECMO, máy tạo nhịp tạm thời trong lúc đặt stent mạch vành. Đây là trường hợp đầu tiên được các bác sĩ BV108 sử dụng ECMO thức tỉnh cứu sống.

Trong quá trình thực hiện can thiệp, người bệnh xuất hiện một lần rung thất, huyết áp tụt sâu tuy nhiên lâm sàng vẫn ổn định nhờ hệ thống ECMO. Sau 1 ngày can thiệp, BN ổn định, được cai ECMO và máy tạo nhịp tạm thời. Một tuần sau, BN hết mệt, sức bóp cơ tim cải thiện.

Nhồi máu cơ tim do tắc hoàn toàn động mạch vành phải và hẹp rất khít lỗ vào thân chung (động mạch vành trái) là ca hiếm gặp, do BN thường đột tử trước khi đến viện. Đặc biệt, người bệnh đang trong tình trạng sốc tim, nguy cơ tử vong 100% nếu không được phẫu thuật hoặc can thiệp kịp thời.

"BN này không thể phẫu thuật được do tình trạng quá nặng, nhiều bệnh phối hợp, nguy cơ tử vong gần như chắc chắn. Nếu can thiệp đặt stent động mạch vành mà không có bảo vệ, thì nguy cơ tử vong rất cao. ECMO đã giúp trái tim người này nghỉ ngơi, đảm bảo tưới máu cho các tạng, bác sĩ có thời gian điều trị các bệnh lý tim mạch”, bác sĩ Đức cũng cho biết: không phải BN nào cũng được chỉ định dùng ECMO sớm bởi các bác sĩ sẽ cá thể hoá từng người bệnh. Đặc biệt, kỹ thuật chỉ có thể thực hiện được ở các trung tâm y tế lớn, đầy đủ trang thiết bị.

Sử dụng ECMO thức tỉnh khiến thời gian hồi phục của BN ngắn, chỉ từ 5 - 7 ngày. Hiện, ECMO đã được BHYT chi trả đến 70%. Tuy nhiên, giá trị của ECMO không nên đo đếm bởi "khi được chỉ định đúng và sớm, khả năng cứu người bệnh cao hơn rõ rệt, so với việc để BN suy tạng rồi mới sử dụng.

Theo bác sĩ Lưu Quang Minh, Khoa Hồi sức Tim mạch, tại Việt Nam chưa có báo cáo nào về ECMO thức tỉnh. BV108 là cơ sở y tế đầu tiên ở nước ta thực hiện ECMO “thức tỉnh” trong can thiệp tim mạch. So với ECMO thở máy truyền thống, việc ECMO thức tỉnh được thực hiện sớm khi người bệnh còn tỉnh táo giúp giảm tỷ lệ các biến chứng và cải thiện nguy cơ tử vong. Theo một số nghiên cứu trên thế giới, tỷ lệ cứu sống BN lên đến 80% khi sử dụng ECMO thức tỉnh, so với ECMO bình thường (khoảng 50 - 60%). Về mặt kỹ thuật, không có sự khác biệt giữa hai chiến lược. Tuy nhiên, việc lựa chọn BN, thời điểm thực hiện cần cá thể hoá và tiên đoán nguy cơ sâu sát, dựa trên sự phối hợp nhịp nhàng giữa các chuyên gia giàu kinh nghiệm. Trong tương lai, kỹ thuật ECMO thức tỉnh triển vọng mang lại hiệu quả cao, là động lực mới phù hợp với xu thế y học hiện đại./.

Giang - Ngọc