Tràn khí màng phổi là tình trạng bệnh lý cấp cứu ở trẻ em. Ứng dụng đặt van Heimlich đã đem lại cơ hội sống cho nhiều bệnh nhi.

Thoát khỏi cảnh nằm viện

Van Heimlich là kỹ thuật được ứng dụng từ lâu trong việc điều trị cho người trưởng thành, đặc biệt là người cao tuổi, người bệnh lao. Mới đây,  Bệnh viện Nhi Trung ương đã đưa kỹ thuật này vào điều trị bệnh tràn khí màng phổi tái diễn kéo dài cho bệnh nhi.

Theo TS.BS Tô Mạnh Tuân, Phó trưởng khoa Ngoại, Bệnh viện Nhi Trung ương: Tràn khí màng phổi là tình trạng bệnh lý cấp cứu ở trẻ. Khi khoang màng phổi bị tích tụ khí làm nhu mô phổi bị xẹp thụ động, ảnh hưởng nặng nề đến chức năng hô hấp của cơ thể. Nếu không được cứu chữa kịp thời, trẻ rất dễ tử vong. Việc giải quyết tràn khí là cấp thiết để cứu sống bệnh nhi, trước đây các bác sĩ dùng phương pháp cổ điển - tức là thủ thuật dẫn lưu nhằm giải phóng màng phổi khỏi sự đè ép do khí hoặc dịch, đưa khoang màng phổi về trạng thái ban đầu là một khoang ảo, áp lực âm.

“Thông thường, ống dẫn lưu đặt vào lồng ngực bệnh nhi phải kết nối với một hệ thống kín, một chiều và vô khuẩn. Đây là một hệ thống kích thước lớn, phức tạp và khó chăm sóc. Với những cháu bé tràn khí màng phổi tái diễn, việc mang hệ thống dẫn lưu màng phổi trong thời gian dài gây tăng nguy cơ nhiễm trùng, chảy máu và ảnh hưởng đến sinh hoạt của người bệnh. Ứng dụng van Heimlich phần nào giải quyết được vấn đề trên”, TS.BS Tuân chia sẻ.

Bệnh nhân (BN) đầu tiên được ứng dụng kỹ thuật này là bé trai 1,5 tháng tuổi, bị đa dị tật bẩm sinh: Não úng thủy, thận phải duy nhất, thoát vị cơ hoành… Sau khi được phẫu thuật thoát vị cơ hoành, trẻ nhiễm trùng đường hô hấp do virus, dẫn đến tình trạng tràn khí màng phổi tái diễn kéo dài, phải đặt ống dẫn lưu màng phổi cỡ lớn tại khoa hồi sức trong thời gian dài. Hệ thống dẫn lưu màng phổi ống lớn kết nối với một hệ thống bình chứa khiến trẻ chỉ có thể được chăm sóc tại bệnh viện, đồng thời đối mặt với nguy cơ nhiễm trùng, đặc biệt là các BN có bệnh nền kèm theo.

Các bác sĩ đã quyết định ứng dụng van Heimlich cho bệnh nhi. Đây là loại van có kích thước nhỏ gọn, cấu tạo đơn giản, là van mở ở thì thở ra, đóng lại ở thì hít vào, chỉ cho phép khí đi theo một chiều từ khoang màng phổi ra ngoài. Kết quả đem lại tương đối khả quan. Sau 6 tháng, tình trạng sức khỏe bệnh nhi tiến triển tốt, phổi đã ngừng tràn khí và hiện trẻ đã được rút van.

Còn bé gái N.T.H.A (8 tuổi, ở Hải Dương) bị viêm phổi do nhiễm Andenosvirus, điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ khi mới 6 tháng tuổi. Từ đó, bé thường xuyên bị viêm phổi tái diễn và phải nhập viện điều trị nhiều lần. Từ đầu năm 2019 đến tháng 1/2021, bé nhập viện điều trị 2 lần do viêm phổi tái phát dẫn đến tràn khí màng phổi kéo dài và phải đặt ống dẫn lưu. Tuy nhiên, tình trạng tràn khi màng phổi không thuyên giảm. Các bác sĩ tiến hành phẫu thuật cắt một bên thùy phổi phải cho bệnh nhi, đặt hệ thống dẫn lưu màng phổi nhưng tình trạng tràn khí vẫn còn tiếp diễn. Ngày 5/3/2021, qua hội chẩn chuyên khoa, trẻ được các bác sĩ chỉ định tiến hành đặt van Heimlich. Sau khi đặt van, tình trạng sức khỏe của trẻ ổn định, trẻ không còn tình trạng tràn khí màng phổi, ngày 15/7/2021 trẻ được rút van Heimlich.

Anh N.V.T (bố cháu A) chia sẻ: “Trước đây mỗi lần đặt ống dẫn lưu, con gái anh suốt ngày phải gắn chặt với bình dẫn lưu, không được rời khỏi giường bệnh, thậm chí mỗi lần cựa quậy nhẹ cũng cảm thấy đau. Đến khi đặt van Heimlich, con gái thoát khỏi cảnh đeo bình dẫn. Khi con được đi lại bình thường thì tinh thần cũng phấn khởi, ăn uống tốt. Chính vì vậy sức khỏe của con được hồi phục rất nhanh. Rất may, từ khi đặt van đến nay bệnh của con không bị tái phát”.

Nhiều ưu điểm vượt trội

Theo bác sĩ Tuân, việc ứng dụng van Heimlich có nhiều ưu điểm nổi trội so với các kỹ thuật khác: Thứ nhất, van Heimlich can thiệp tối thiểu lên người bệnh, đạt hiệu quả thẩm mỹ cao (giá thành van 600.000 đồng); Thứ hai, thời gian phẫu thuật từ 3 - 5 phút, BN chỉ cần gây tê tại chỗ, không cần gây mê, không cần thực hiện mổ phức tạp, hạn chế tối đa nguy cơ tai biến cho trẻ. Bên cạnh đó, van Heimlich được thiết kế nhỏ gọn, đường vào của van rất nhỏ, kích thước tương đương với lỗ kim, do vậy nguy cơ nhiễm trùng của BN rất thấp; Thứ ba, người bệnh có thể mang van di chuyển được, dễ dàng trong việc chăm sóc tại nhà trong thời gian dài. Sau khi đặt van, BN có thể sinh hoạt và học tập bình thường. Khi bệnh tái phát, nếu cần thiết cũng có thể đặt lại dễ dàng, nhanh chóng.

“Trong quá trình sử dụng van Heimlich, cha mẹ nên lưu ý vệ sinh chân kết nối giữa van và thành ngực và vị trí các mối nối bằng dung dịch Betadin ít nhất 2 - 3 lần/tuần. Van có thể đặt đến khi nào trẻ hết tràn khí thì có thể rút, tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả tối ưu, nên thay ống xông 3 tháng/lần. Cha mẹ cũng nên thường xuyên kiểm tra và theo dõi việc lưu thông của van có đạt hay không. Trường hợp có khí trong khoang màng phổi mà khí tắc, van không di động, bệnh nhi có biểu hiện của suy hô hấp như khó thở, thở nhanh, nông, rút lõm lồng ngực… chứng tỏ có khí trong khoang màng phổi nhưng van hoạt động không hiệu quả. Khi đó, gia đình cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế để kịp thời điều chỉnh hoặc đặt lại van khác nếu cần thiết”, TS.BS Tô Mạnh Tuân lưu ý.

Với những ưu điểm vượt bậc của van Heimlich, đây sẽ là phương pháp tiên tiến giúp cứu sống nhiều bệnh nhi bị tràn khí màng phổi./.

Hương Giang