Kiếm bạc triệu nhờ “lộc trời”

“Chưa bao giờ tôi thấy nấm mối mọc nhiều như năm nay!” - anh Nguyễn Hoài Ân (làng Mook Đen, xã Ia Dom, huyện Đức Cơ) như reo lên khi nói về vụ nấm mối năm nay. Anh quê gốc Bình Định, ở quê mưu sinh khó khăn nên đến Ia Dom thuê lại vườn của người dân bản địa chăm sóc kiếm lời hằng năm. Năm nay nấm mối nhiều, thấy người dân đổ đi tìm nấm mối trúng đậm, anh Ân cùng người nhà cũng rủ nhau đi tìm nấm thử vận may. “Mấy hôm trước trời mưa to xong đổ nắng nóng đôi ngày, rồi lại dội mưa rào kèm sấm sét. Biết tiết trời vậy nấm mối bung nhiều nên 3 người nhà tôi tỏa đi tìm. May mắn hôm 14/6 gặp được nhiều nấm, cả nhóm gom một ngày được hơn ba chục kg, bán gần 10 triệu đồng”, anh Ân phấn khởi.

Không “trúng” đậm như nhóm anh Ân nhưng vợ chồng anh Puih Am (cùng trú làng Mook Đen) hôm 14/6 cũng tìm được 13kg nấm búp chỉ trong hơn nửa ngày đi tìm kiếm. Vợ chồng anh Am đem bán sỉ cho mối gom ở làng được hơn 5 triệu đồng. Trong đời, vợ chồng anh chưa bao giờ kiếm được nhiều tiền như vậy trong một ngày. Tất cả nhờ vào “lộc trời” là những vạt nấm mối tự nhiên, trỗi dậy trong những ngày mưa nắng đan xen.

Mùa mưa năm nay, nấm mối nhiều đến độ về xã vùng biên Ia Dom, sáng sớm người người rủ nhau đi tìm nấm. Tại các điểm thu mua nấm mối, người ra vào tấp nập. Theo anh Am, trước đây khắp vùng đồi rẫy ở Đức Cơ mùa mưa mọc rất nhiều nấm mối. Tuy nhiên, từ khoảng 20 năm đổ về đây, nấm ngày một hiếm dần, thậm chí có những năm cả mùa mưa chỉ đôi lần may mắn tìm gặp được. “Năm nay nấm mối mọc lại cực kỳ nhiều, chỉ cần dạo trong các khu vườn rẫy, đồi cao su, bãi cỏ… những chỗ nhiều lá mục, đất ẩm đã gặp được cả vạt nấm mối. Nấm đinh, nấm búp được chuộng hơn nấm đã già và nở xòe (nấm dù). Thời điểm đầu mùa, nấm đinh được giá nhất, bán sỉ tại các vựa đã được 300 - 350 ngàn đồng/kg, nấm búp rẻ hơn nấm đinh chừng 50 ngàn đồng/kg và nấm dù bán được trên dưới 200 ngàn đồng/kg. Nấm già, mũ nấm đã nở to thương lái ít thu mua, bán lẻ cho người dân chỉ vài chục ngàn đồng/kg”, anh Am cho biết.

Cũng theo anh Am, nấm đinh nhổ mất thời gian hơn vì phải đào để nhặt nấm vì thân nấm còn nằm ngầm sâu 3 - 5cm sau lớp đất. Thân nấm còn nhỏ nên 1kg nấm đinh được rất nhiều. Khi phát hiện vạt nấm, để ý bề mặt đất đang có những vết nhô lên, đất khẽ nứt chính là điểm báo hiệu phía dưới đất đang có những thân nấm mối non đang dần lớn. Già hơn nấm đinh một chút là nấm nụ (nấm búp). Nấm nụ là những thân nấm vừa nhú trồi lên khỏi mặt đất, mũ nấm còn ôm chặt lấy thân, chưa nở xòe ô. Nấm xòe (nấm dù) là nấm đã già, mũ nấm đã nở, chỉ cần cầm tay nhấc nhẹ là nhổ được nấm bật gốc. Nấm mối sinh trưởng, phát triển rất nhanh, nấm chỉ cần trồi lên khỏi mặt đất tầm vài tiếng đồng hồ đã bắt đầu già. Lúc này là giai đoạn nấm trưởng thành, sẽ tỏa mùi hương thơm nên hấp dẫn các côn trùng đến ẩn vào phía dưới mũ nấm để gặm nhấm. Từ giai đoạn này nấm sẽ thối rữa rất nhanh, đây cũng là lý do khiến thương lái thu gom nấm không thu gom nấm quá già vì nếu thêm thời gian vận chuyển đi xa, nấm hư thối là điều khó tránh.

Chị Nguyễn Thị Phương Thảo (cùng trú làng Mook Đen) - một người chuyên thu mua nấm mối của bà con quanh vùng để phân phối lẻ đi các vùng khác cho biết: Từ đầu mùa mưa đến nay, hễ đến ngày nắng xen mưa là dân đi tìm nấm lại thu được nhiều nấm mối. Riêng chiều ngày 14/6 tôi đã thu mua được hơn 50kg nấm mối, trong đó chủ yếu là nấm đinh, nấm nụ. Nấm mối năm nay không chỉ nhiều mà thân còn rất to đẹp. Với số lượng nấm mọc nhiều như năm nay, nhiều người dân ở khu vực biên giới Đức Cơ bỗng dưng có được nguồn thu nhập khá.

Cuối mùa nấm, giá bắt đầu hạ nhiệt do số lượng không còn nhiều để xuất bán đi các tỉnh, thành khác mà chủ yếu được bán lẻ cho người tiêu dùng các khu vực lân cận. Tuy vậy, nấm đinh vẫn được bán lẻ dao động từ 250 - 400 ngàn đồng/kg.

Món nhà quê thành đặc sản chốn đô thành

Cách đây 4 - 5 năm, một số người quê Đức Cơ đi làm ăn, sinh sống trong TP.HCM đã tận dụng lợi thế có nguồn sản phẩm rau, củ, quả sạch do gia đình trồng được đưa vào TP.HCM bán cho bạn bè, người thân. Cũng trong những chuyến hàng đơn sơ ấy, vào mùa nấm mối, sản vật này cũng được đưa vào TP.HCM. Và không thể ngờ, những “tay buôn” nấm mối lâu năm vùng miền Tây và Đông Nam bộ đã tìm về Đức Cơ để gom mặt hàng nấm mối mỗi độ đầu mùa mưa.

          “Tôi buôn nấm mối được chừng 4 - 5 năm nay. Ban đầu chỉ nhận đơn vài kg, sau đó lên dần khoảng vài chục kg/đợt. Ngày trước, giá bán lẻ nấm mối ở đây chỉ tầm 100 ngàn đồng/kg đã được coi là có giá. Từ độ 2018 – 2019 đến nay, thương lái miền Đông về nhiều, giành nhau mua nên đẩy giá nấm mối lên 300 - 400 ngàn đồng/kg tại vựa. Họ cũng sẵn sàng nhập số lượng không giới hạn”, chị Lê Thị Bích Phương (làng Mook Đen) - một trong những đầu mối thu gom nấm mối lớn tại khu vực biên giới Đức Cơ - cho hay. Cao điểm mùa nấm (đầu mùa mưa) năm 2020, thương lái có những ngày gom được cả tấn nấm mối.

          Theo lời chị Phương, nấm thường mọc nhiều vào buổi sáng. Người dân hái được nấm thường đưa về nhập cho mối ngay để nấm được tươi ngon nhất. Nấm mua về phải nhanh chóng đem đi gọt sạch đất, chia nhỏ rồi gói trong giấy báo, sau đó bọc kỹ trong túi ni-lon và đóng trong thùng xốp, chườm đá lạnh bảo quản, đến giờ đưa lên xe gửi vào cho bạn hàng. Nếu chậm trễ, lỡ xe hoặc đóng không khéo nấm sẽ bị nóng, nở hoặc thối rữa.

          Riêng năm nay, khu vực biên giới Đức Cơ nấm quá nhiều, một số mối gom nấm từ các tỉnh miền Đông đưa người lên trên này trực tiếp thu gom, xử lý. Do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, phương tiện vận chuyển đi lại ít, họ còn đưa nồi hấp lên Đức Cơ để thuê nhân công gọt rửa, hấp chín và đóng gói hút chân không, cấp đông và vận chuyển về các tỉnh khác tiêu thụ. “Năm nay không chỉ nấm mối từ Campuchia nhiều, mà trong nước nấm mối cũng mọc nhiều vô kể. Như mấy ngày qua tôi gom vài tạ, thậm chí lên đến cả tấn nấm mối do người dân các vùng xung quanh đây đưa về”, chị Phương cho biết thêm. Đáng mừng hơn, giá nấm mối năm nay không vì dịch bệnh mà suy giảm, thậm chí các đầu mối cạnh tranh thu gom nên đua nhau đẩy giá. Giá mua tại chỗ đã cao gấp 2 - 3 lần so với giá nấm mối bán lẻ của 3 - 4 năm trước đây.

Giá nấm mối sau khi được xử lý, đóng gói sạch sẽ đưa vào bán cho các nhà hàng trong TP.HCM, Đồng Nai, Vũng Tàu… đội lên 700 - 800 ngàn đồng/kg nấm đinh, nấm búp. Giá bán lẻ cho người tiêu dùng dao động từ 800 ngàn đến 1 triệu đồng/kg. Và để có được chu trình đóng gói, bảo quản được loại thực phẩm có “tuổi thọ” cực ngắn này, chị Phương đã phải trả học phí bằng nhiều chuyến hàng thất bại, nấm hư thối không còn dùng được khiến chị mất trắng cả vốn lẫn lãi.

Chị Lê Thị Kiều Dung, một người quê ở xã Ia Dom, hiện đang sinh sống và làm việc tại quận Bình Thạnh, TP.HCM chia sẻ: “Do biết cách bảo quản, mình thi thoảng đưa nấm mối vào trong này bán cho người quen. Thường nấm nhà mình gom tận gốc nên mình bán lẻ tại TP.HCM chỉ từ 450 - 500 ngàn đồng/kg. Khách TP.HCM rất thích nấm mối từ Đức Cơ đưa vào vì nấm tuy nhỏ nhưng giòn, ngọt và thơm. Hơn nữa, so với nấm mối Bến Tre tuy to, mập hơn nhưng giá bán lẻ lên đến 1 - 1,2 triệu đồng thì lựa chọn nấm mối từ Tây Nguyên kinh tế hơn nhiều, trong khi đều là nấm mối tự nhiên. Cái khó của đầu thu gom nấm là phải “nhanh như điện”, chỉ cần lỡ xe, kẹt đường khiến thời gian vận chuyển lâu hơn một chút, nấm để ở điều kiện thường sau khi bảo quản lạnh sẽ rất nhanh giảm chất lượng. Bởi vậy, buôn bán món này luôn gấp gáp và… căng thẳng”.

Có thể nói, nhờ “lộc trời” ban cho một mùa nấm mối bội thu, được giá, người dân vùng biên giới Đức Cơ có được một khoản thu nhập để trang trải cuộc sống, vơi bớt khó khăn trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 gây ra nhiều tác động tiêu cực như hiện nay. Hy vọng rằng, loại sản vật tự nhiên này có thể sẽ đem đến nguồn thu, đều đặn từ nay trở về sau khi thị trường đã biết đến một xứ sở nấm mối lâu nay chưa được khai phá. Và hơn ai hết, người dân Đức Cơ cần biết gìn giữ, không khai thác kiệt quệ dẫn đến cạn kiệt và mất đi nguồn lợi quý giá này./.