Sở hữu chất giọng ngọt ngào, ấm áp với lối diễn giản dị nhưng tinh tế và giàu cảm xúc, Văn Chương đã tạo cho mình chỗ đứng vững chắc trong lòng công chúng. Anh là một trong những nghệ sĩ của Đài Tiếng nói Việt Nam (Đài TNVN) được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý NSND đợt 10, năm 2023.

Duyên nghề

Sinh ra trong gia đình không ai làm nghệ thuật ở Chúc Sơn, Chương Mỹ (Hà Tây cũ) - nơi có chiếng chèo Đoài, một trong tứ chiếng nổi tiếng vùng châu thổ sông Hồng, nhưng ngay từ nhỏ Văn Chương đã bộc lộ năng khiếu ca hát. Anh bảo: Hồi nhỏ, khi rất ít nhà có đài và tivi thì “món ăn tinh thần” gắn liền tuổi thơ tôi là các chương trình ca hát thiếu nhi, 30 phút dân ca và nhạc cổ truyền của Đài Tiếng nói Việt Nam, chương trình tiếng thơ, chương trình sân khấu truyền thanh...

“Nhà tôi nghèo không có đài nên mỗi lần có chương trình của Đài mà tôi yêu thích tôi phải chạy đến các gốc cây, cột điện, chỗ treo loa để nghe cho đã. Tôi thuộc hết lịch các chương trình dân ca phát trên Đài TNVN. Tôi học mót được cách lấy hơi, nhả chữ, buông câu, cắt nhịp và cách luyến láy. Do vậy, những bài hát, làn điệu dân ca đó cứ ngấm dần vào tôi. Đến năm 15, 16 tuổi thì khát khao trở thành nghệ sĩ với tôi ghê gớm lắm”, Văn Chương chia sẻ.

Năm 1984, khi vừa tròn 16 tuổi, Văn Chương may mắn trúng tuyển vào Đoàn chèo Hà Tây. “Đó cũng là thời điểm nhà trường gấp rút “bồi dưỡng” cho đội tuyển Văn của tôi đi thi học sinh giỏi cấp tỉnh nên khi nghe tin tôi vào đoàn chèo các thầy cô cứ động viên tôi ở lại học văn hóa, sau này đi văn công cũng không muộn. Nhưng háo hức được làm diễn viên với tôi ngày ấy đã vượt qua mọi nuối tiếc của chiếc ghế nhà trường cấp 3. Bởi đây cũng là cơ hội để tôi hiện thực hóa mơ ước cháy bỏng của mình”, anh hóm hỉnh kể.

Từ khi được vào Đoàn chèo Hà Tây, được các nghệ sĩ dạy bảo tận tình, bài bản nên Văn Chương nhanh chóng trở thành một trong không nhiều kép nam được yêu mến nhất của làng chèo Việt Nam. Khán giả biết tới Văn Chương khi anh hóa thân vào các vai diễn như: Hoàng tử trong vở Tấm Cám, vai Tâm trong vở Quê hương có thật; Mai Tấn Hồng trong vở Người tử tù mất tích, Nguyễn Trãi trong vở Ánh Sao khuê, Phan Huy Chú trong Dáng trúc Sài Sơn, Tự So trong vở Nước mắt cô đào. Đặc biệt, vai Lưu Bình trong vở chèo truyền thống Lưu Bình - Dương Lễ đã đánh dấu bước ngoặt trong cuộc đời làm nghệ sĩ sân khấu chèo mà giới chuyên môn gọi là “hiện tượng” chưa có trong tiền lệ, đưa tên tuổi Văn Chương bay cao, bay xa. Với vai diễn này, Văn Chương đã đoạt cùng lúc 4 giải thưởng lớn trong Liên hoan Sân khấu chèo truyền thống chuyên nghiệp toàn quốc năm 2001: Huy chương Vàng, Giải diễn viên nam có có giọng hát hay nhất; Giải diễn viên đóng vai kép nền đẹp nhất; Giải diễn viên xuất sắc nhất.

Những lá thư nặng tình

Có thể nói, sân khấu chèo đã đem đến cho Văn Chương một nghệ danh có dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng. “Phải chăng đây cũng nhờ năng khiếu thiên phú mà ở anh hội tụ cả thanh và sắc”? Khi tôi đặt câu hỏi như thế thì Văn Chương thẳng thắn rằng: “Khi hát thử một vài câu hát dân ca thì ban giám khảo ai cũng bảo cậu này có chất giọng “thổ đồng” (rất ám áp, dày dặn, vang, rền) và khuôn mặt vuông chữ điền rất hợp với kép chèo. Nhưng một diễn viên bước lên sân khấu chèo ngoài kiến thức học được, khổ luyện và trải nghiệm từ thực tế phải hội đủ các tiêu chí “thanh, sắc, thục, tinh, khí, thần”. Và càng không được ỷ lại giọng hát trời cho. Giọng hát đó phải đạt các yếu tố vang-dền-nền-nẩy mới truyền tải cảm xúc, để bộc lộ tính cách của nhân vật, ra được tính cách của từng phân đoạn diễn thì mới chinh phục được khán giả, và vai diễn đó mới thành công. Tôi nhớ như in thời kỳ đó, chèo cải biên rất thịnh nhưng các thầy vẫn dạy trò cần giữ nguyên gốc của chèo truyền thống. Bọn tôi được học toàn bộ giáo trình diễn viên chèo truyền thống. Từ những động tác cơ huấn đầu tiên, bước chân đầu tiên, động tác múa cơ bản, rồi những luyến láy, nhấn nhá trong hát chèo, hát dân ca cần sự tinh tế... đều phải học theo vai mẫu của chèo truyền thống (mẫu vai đào, kép, lão, mụ, hề,...). “Vốn liếng” 3 năm học được từ những vai mẫu có múa-hát-vũ đạo-kỹ năng biểu diễn là hành trang của diễn viên bước vào nghề phải được trang bị bởi hàng trăm làn điệu chứ không phải cứ vào là diễn xuất được ngay”.

Văn Chương tâm sự, khi đã có được những thành công nhất định ở sân khấu chèo nhưng cứ có cơ hội thu thanh trên Đài TNVN, Đài THVN rồi Đài PT-TH Hà Tây là anh không bỏ lỡ. Và không dừng lại ở thể loại hát chèo, Văn Chương còn hát dân ca, ngâm thơ và đặc biệt là hát văn... Ngay từ những chương trình đầu tiên phát trên làn sóng, giọng hát Văn Chương đã nhanh chóng chiếm được cảm tình của đông đảo thính giả. Hàng trăm lá thư gửi về Đài TNVN yêu cầu được nghe lại, được làm quen với nghệ sĩ Văn Chương.

“Ngày ấy, sáng nào thức dậy tôi cũng nhận được những lá thư, thậm chí có cả chuyển phát nhanh, thư bảo đảm, thư đưa tay từ miền Nam đến miền Bắc, từ hải đảo xa xôi. Thính giả yêu cầu và mong muốn được lắng nghe nghệ sĩ Văn Chương hát những bài như: Nón trắng quê mình, Ký ức tuổi xuân, Tình xuân xin gửi nơi quê, Khúc hát dưới trăng thu, và một số bài hát dân ca đồng bằng Bắc bộ, hát xẩm, hát quan họ, chầu văn, ngâm thơ... Đó là nguồn cảm hứng, là sự cổ vũ động viên tinh thần quý giá của khán thính giả dành cho Văn Chương”, nghệ sĩ Văn Chương bộc bạch.

Động lực để cống hiến nhiều hơn nữa

Năm 2009, nghệ sĩ Văn Chương chuyển công tác về Nhà hát Đài TNVN, với cương vị là Trưởng phòng Nghệ thuật và tổ chức biểu diễn của Nhà hát.

Chương trình Tiếng thơ là một trong những “đặc sản” của Đài TNVN. Hơn 30 năm qua, giọng ngâm thơ của nghệ sĩ Văn Chương trên sóng đã được rất nhiều khán thính giả yêu thích, đặc biệt mỗi dịp Tết đến xuân về. Anh có cơ hội thể hiện rất nhiều thể loại ngâm như: ngâm cổ, ngâm mới, ngâm vịnh, lẩy kiều... Văn Chương còn xuất hiện trên những chương trình kể chuyện cổ tích và hát ru cho bé.

Hiện nay ở cương vị mới là Phó trưởng Ban phụ trách Ban Âm nhạc (VOV3) của Đài Tiếng nói Việt Nam, với công việc bộn bề làm công tác lãnh đạo quản lý cả khối biên tập nội dung và các nghệ sĩ thu thanh biểu diễn của VOV3 nhưng nghệ sĩ Văn Chương vẫn dành thời gian thu thanh, biểu diễn cùng các nghệ sĩ nhà Đài, thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền và đáp ứng nhu cầu thưởng thức âm nhạc của khán thính giả nghe Đài TNVN.

Chia sẻ về “cảm xúc khi được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý NSND?” anh bày tỏ: “Đây là động lực để Văn Chương sẽ tiếp tục cống hiến cho nền nghệ thuật truyền thống của Việt Nam và sẽ tiếp tục phục vụ khán thính giả nhiều hơn nữa. Bởi nghệ thuật sân khấu chèo truyền thống, hát chèo, hát dân ca, ngâm thơ đã gắn liền với cả cuộc đời tôi, là ăm ắp những kỷ niệm của ánh đèn sân khấu, là hàng triệu ánh mắt nụ cười của khán thính giả dành cho tôi. Vì thế đam mê ấy sẽ không bao giờ dừng. Nếu còn hát được, diễn được, tôi vẫn hát ở bất kỳ đâu hoặc thu thanh, thu hình, biểu diễn để phục vụ khán thính giả. Vì duyên chèo, nghiệp chèo đã ngấm vào máu thịt tôi”./.

Hương Giang