Báo chí điều tra là thể loại rất phức tạp, khó khăn, tốn thời gian và công sức, lại nhiều cạm bẫy và thường có tình huống nguy hiểm… nhưng cũng đầy sức hút đối với những người làm báo.

Dấn thân…

Để gặt hái được thành công, cho ra đời những tác phẩm báo chí điều tra có chất lượng hay và có ích cho xã hội là cả một hành trình dài với nhiều mồ hôi và đôi khi phải đối diện với những hiểm nguy. Đã có rất nhiều câu chuyện thời gian gần đây về các phóng viên viết bài điều tra, phản biện các vấn đề nóng phải đối diện với các đối tượng điều tra từ chối cung cấp thông tin, bị chửi bới, bị tấn công bằng vũ lực, xâm hại đến tính mạng,… Thế nhưng, dường như ai theo nghiệp làm báo cũng mong muốn thực hiện đề tài điều tra, coi đó là cơ hội để trưởng thành… cho dù làm phóng sự điều tra không dễ dàng và đòi hỏi người làm báo phải chấp nhận rủi ro, lựa chọn dấn thân vì trách nhiệm với nghề, với bản thân và xã hội.

Vào vòng chung kết Giải Báo chí Quốc gia lần thứ XVI - 2021 với số phiếu cao, chùm phóng sự truyền hình 5 kỳ “Cờ bạc núp bóng đầu tư tài chính trong mùa dịch”, nhà báo Sỹ Đoan, đại diện nhóm tác giả: Nguyễn Sỹ Đoan, Nguyễn Phú Huân, Nguyễn Văn Tùng, Nguyễn Duy Bùi (Trung tâm VTC miền Nam, Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC - Đài Tiếng nói Việt Nam) chia sẻ: Nhóm phát hiện ra tổ chức cờ bạc gắn mác đầu tư tài chính vào đầu tháng 3/2021, chỉ vài tháng sau khi tổ chức này hoạt động, và lập tức bắt tay vào điều tra tìm hiểu. 2 tháng sau, ngày 26/5/2021, loạt phóng sự phanh phui đường dây đánh bạc quy mô lớn núp bóng đầu tư tài chính được nhóm hoàn thành, lên sóng trên chương trình thời sự của kênh VTC1. “Vài ngày sau khi nhận thấy bị phản ánh, tổ chức cờ bạc này đổi tên để tiếp tục hoạt động nhưng chúng tôi vẫn tiếp tục theo dõi, đưa tin về tên mới, cách thức hoạt động mới của chúng để cảnh báo người dân cho đến khi tổ chức cờ bạc trá hình này bị triệt phá vào cuối tháng 10/2021. Trong suốt 8 tháng chúng tôi điều tra và thực hiện tuyến bài, từ không biết gì, chúng tôi phải tìm hiểu cách thức giao dịch đánh bạc bằng hình thức casino trực tuyến, gặp các chuyên gia kinh tế tìm hiểu khái niệm “bảo hiểm bảo toàn vốn” là chiêu trò mà các đối tượng dùng để lôi kéo người dân thực chất là gì. Khi đã nắm rõ bản chất, chiêu trò và cách thức hoạt động của đường dây này, chúng tôi từng bước tiếp cận, thâm nhập vào tận hang ổ để khai thác, bí mật phỏng vấn bằng thiết bị ghi hình nhỏ, chuyên dụng dành cho các phóng viên điều tra”.

Tổ chức cờ bạc núp bóng đầu tư tài chính Evol Club hoạt động giống như đa cấp, lại muốn nhanh chóng lôi kéo người tham gia nên khi nhóm phóng viên VTC trong vai “người đầu tư” xin đến trụ sở gặp trực tiếp từ nhân viên tư vấn, người chơi thành công tiêu biểu và lãnh đạo tổ chức để tìm hiểu, xin tư vấn thì các đối tượng không nghi ngờ gì. Nhưng khó khăn là ở chỗ, để chứng minh được hành vi tổ chức đánh bạc, môi giới đánh bạc, cách thức hoạt động, thủ đoạn lừa tiền và quy mô hoạt động của tổ chức này thì không thể tiếp cận khai thác trong ngày một, ngày hai, mà cần nhiều thời gian. Những kẻ cầm đầu của đường dây tuy ngày nào cũng lên mạng khoe thu nhập mỗi ngày cả tỷ đồng, khoe siêu xe, nhà mới, nhẫn kim cương… nhưng trụ sở hoạt động thì thay đổi liên tục, khiến nhóm phóng viên phải mất nhiều thời gian tìm kiếm và thay phiên nhau vào vai, tiếp cận các đối tượng chủ chốt của đường dây để khai thác thông tin, tránh sự nghi ngờ của nhóm đối tượng cầm đầu, từ gặp trực tiếp đến gọi điện, tin nhắn…

“Muốn làm vấn đề gì phải hiểu rõ bản chất vấn đề đó mới có thể khai thác thành công. Muốn có “tư liệu xịn”, muốn điều tra ra sự thật nhưng lại không thể nhờ đến cơ quan công an để tránh rút dây động rừng thì nhà báo phải dấn thân. Thuận lợi khi làm tuyến bài điều tra hoạt động của Evol Club chính là… lòng tham của những kẻ tổ chức, nên khi chúng tôi vào vai “người đầu tư” thì ít bị nghi ngờ. Tuy nhiên, mọi rủi ro, nguy hiểm đều có thể xảy ra. Với kinh nghiệm nhiều năm làm báo lĩnh vực điều tra, trong nhóm chúng tôi từng có người bị lộ camera giấu kín trong quá trình điều tra cát tặc tại Vũng Tàu và trốn thoát truy đuổi của những kẻ phạm tội, nên chúng tôi rất hiểu mức độ nguy hiểm của công việc và chuẩn bị rất nhiều phương án kỹ thuật, nghiệp vụ, và chuẩn bị cả “đường lui”, đảm bảo an toàn cho anh em trong khi điều tra vụ việc lần này. Rất may, phải nói là rất may khi trong suốt mấy tháng điều tra vụ việc đã không có rủi ro nào xảy ra”, nhà báo Sỹ Đoan chia sẻ. 

…vì trách nhiệm xã hội

“Đầu tiên phải nói rằng, ngày 28/10/2021, khi Cục Cảnh sát hình sự Bộ Công an triệt phá thành công đường dây đánh bạc có quy mô giao dịch lên tới trên 30.000 tỷ đồng của tổ chức cờ bạc Evol Club này, Đài Truyền hình VTC và nhóm phóng viên được phân công thực hiện tuyến bài điều tra “Cờ bạc núp bóng đầu tư tài chính trong mùa dịch” rất vui mừng. Bởi lẽ mục đích của chúng tôi là cảnh báo tới người dân tránh xa cái bẫy biến cờ bạc thành “đầu tư tài chính” chỉ thắng chứ “không có cửa thua”. Thời điểm đó, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, gần 10 triệu lao động Việt Nam thất nghiệp, nhiều công ty, doanh nghiệp phải làm việc trên nền tảng internet, chính vì thế các đối tượng đã tận dụng tối đa không gian mạng để đưa người dân vào tròng, tiền mất tật mang. Xác định là nhạy cảm, khó khăn nhưng với trách nhiệm của những người làm báo, chúng tôi phải theo, vì nếu để tổ chức này càng hoạt động lâu, lượng người dân thất nghiệp vì dịch sẽ lao vào cái bẫy “đầu tư tài chính” càng nhiều, tác hại đối với xã hội càng lớn” nhà báo Sỹ Đoan bày tỏ.

Được biết, ngay sau khi loạt phóng sự của điều tra của nhóm phóng viên VTC lên sóng ngày 26/5/2021, tổ chức tội phạm này lập tức đổi tên, liên tục thay đổi địa chỉ, thay tên đổi họ để tiếp tục hoạt động cờ bạc, lừa đảo người dân với chiêu bài “VTC bị các đối thủ cạnh tranh với Evol Club “mua” để đưa tin thiếu trung thực, cạnh tranh không lành mạnh”. Trong quá trình điều tra tiếp hành động “biến hình” của Evol Club, nhóm phóng viên điều tra của VTC đã nhận được không ít lời doạ dẫm bóng gió của những kẻ cầm đầu tổ chức tội phạm qua nhiều kênh thông tin khác nhau. Tuy nhiên, bằng trách nhiệm của người làm báo điều tra, nhóm phóng viên VTC do nhà báo Sỹ Đoan làm trưởng nhóm tiếp tục thay đổi vai, thâm nhập điều tra và thông tin tiếp tới người dân về những thay đổi này.

“Cũng có nhiều chuyện vui buồn khi thực hiện tuyến bài điều tra rất mất thời gian này. Như tôi đã đề cập, do tổ chức cờ bạc này thay đổi trụ sở liên tục, nhất là thời điểm sau khi phóng sự lên sóng, các đối tượng cầm đầu thường họp nhóm hoặc gặp gỡ con mồi ở quán cà phê nên chúng tôi cũng có nhiều lần uống cà phê cả ngày mà không khai thác được gì. Có khi vào được “hang ổ” rồi, tiếp cận được các nhân vật chủ chốt, nhân viên tư vấn của đường dây để ghi hình bí mật, tưởng là thành công nhưng khi về cơ quan thì hình lại bị lỗi, khiến chúng tôi buộc phải tiếp cận lại rất khó khăn”, nhà báo Sỹ Đoan chia sẻ.

Quyết định dấn thân của nhà báo Sỹ Đoan và nhóm phóng viên điều tra của Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC đã đem lại lợi ích vô cùng lớn cho xã hội. Thông qua loạt phóng sự điều tra này, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an đã tiến hành điều tra, triệt phá đường dây đánh bạc của Evol Club do Đỗ Ngọc Hà (Hà Miên) cầm đầu cùng với 16 đối tượng khác, với số tiền lên đến hơn 30.000 tỷ đồng dưới hình thức chơi game casino đổi thưởng trực tuyến trên mạng internet. Hà Miên có 4 tiền án, 2 tiền sự hoạt động đánh bạc trên địa bàn Thành phố Hà Nội và các địa phương khác./.