Loại bỏ tư duy “giải cứu”

Không phải đến khi có đại dịch Covid-19, mà từ nhiều năm trước, cứ đến thu hoạch chính vụ, một số loại nông sản lại dư thừa, ùn ứ phải kêu gọi “giải cứu” nhưng chưa có giải pháp giải quyết tận gốc vấn đề, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho biết: “Dù có dịch Covid-19 hay không thì có thời điểm, hiện tượng cung nông sản vượt cầu vẫn xảy ra. Người tiêu dùng mua ủng hộ vì thương nông dân nhưng mua nhiều về dùng không hết là lãng phí. Chúng ta đồng cảm với khó khăn của người nông dân nhưng cần có giải pháp để nâng niu giá trị nông sản, bởi vì đó là công sức của bà con. Đã đến lúc phải loại bỏ tư duy “giải cứu” và ngành nông nghiệp cần hành động cụ thể hơn”.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan phân tích, nguyên nhân của tình trạng trên là do thông tin giữa vùng nguyên liệu và thị trường tiêu thụ nhiều lúc không khớp nhau. Đơn cử, trong lúc hành tím Diễn Châu (Nghệ An) rớt giá chỉ còn 5.000 - 6.000 đồng/kg, thì người dân ở Đắk Lắk vẫn phải mua hành tím với giá 40.000 đồng/kg. Như vậy, câu chuyện kết nối thị trường nội địa đang tồn tại vấn đề bất cân xứng, tạo ra dư thừa một cách cục bộ. Chỗ cần thì không có, chỗ có lại không lưu thông được.

Để giúp người dân, các địa phương tiêu thụ nông sản trong điều kiện dịch Covid-19 đang phức tạp, ngay từ 1/6/2021 Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp với Liên hiệp Hội Phụ nữ Việt Nam, Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh cùng xây dựng những mô hình tiêu thụ nông sản cho bà con vùng dịch một cách chính quy hơn, đảm bảo vừa tiêu thụ được nông sản vừa đảm bảo chất lượng sản phẩm, đồng thời người tiêu dùng an toàn trong dịch bệnh. Hy vọng từ mô hình phối hợp giữa ba đơn vị sẽ nhanh chóng phát triển thành hệ thống từ Trung ương đến địa phương.

Ngoài ra, Bộ NN&PTNT cũng sẽ bàn bạc với Hiệp hội Bán lẻ Việt Nam để kết nối cung-cầu, làm sao thông tin về sản lượng tiêu thụ nông sản phải thông suốt. Bộ NN&PTNT cũng đang đề xuất những chương trình hỗ trợ ở mức cao hơn nữa cho các đơn vị vận tải nông sản trong nước, theo tinh thần chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam: “Không được ngăn sông cấm chợ, không được làm khó thêm cho các phương tiện vận chuyển”, vì nông sản của chúng ta có đặc điểm là thu hoạch tươi, ít qua bảo quản nên mau hư hỏng.

Thiết lập kênh thông tin hai chiều

Đúc kết kinh nghiệm từ câu chuyện tiêu thụ vải thiều trong mùa dịch năm ngoái, với cách làm rất sáng tạo là thống kê nhu cầu và cung cấp tận nhà cho người tiêu dùng, địa phương đã làm chủ lượng cầu để đáp ứng cung, trong dài hạn, Bộ NN&PTNT sẽ thiết lập thông tin hai chiều để cung cấp đầy đủ thông tin về sản lượng, thời điểm thu hoạch cho các đơn vị phân phối, không đợi đến khi thu hoạch rồi mới thấy thừa hay thiếu.

“Chúng ta không đợi đến khi sản phẩm thu hoạch rồi mới cùng nông dân tiêu thụ, mà trước vụ thu hoạch 15 - 20 ngày, Sở NN&PTNT ở các địa phương cần chủ động thông tin về Bộ NN&PTNT để Bộ chủ động thông tin tới các hệ thống phân phối. Không để tình trạng lúa tràn đồng, hoa quả chín đầy cây rồi mới tìm cách tiêu thụ, đó là nền nông nghiệp không ổn định”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Bộ NN&PTNT sẽ xây dựng kho dữ liệu và sẽ cập nhật thường xuyên cho các hệ thống phân phối thông tin xem ở tỉnh nào đang chuẩn bị thu hoạch nông sản gì, sản lượng bao nhiêu. Các hệ thống phân phối chủ động chuẩn bị phương tiện vận chuyển, kho bãi, giải pháp bảo quản và ký kết hợp đồng với đối tác. Chúng ta cũng sẽ thông qua bưu điện để vận chuyển nông sản từ ruộng, vườn đến hệ thống phân phối. Khi đó sẽ hạn chế được rủi ro trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19.

Bên cạnh đó, mỗi Sở NN&PTNT phải xác định chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp, không bị động trong tiêu thụ. Thiết lập chuyển đổi số nhanh hơn, nắm bắt thông tin thị trường, đổi mới phương thức vận chuyển, để ngay trong bối cảnh dịch bệnh, điều kiện giãn cách, người tiêu dùng vẫn có thể mua được nông sản ngon qua các sàn thương mại điện tử.

Hiện tại các địa phương đã đặt ra kịch bản có tới 90% sản phẩm nông sản phải tiêu thụ nội địa, trong đó có những nông sản sản lượng lớn và đang vào cao điểm thu hoạch như quả vải. Trả lời về những hỗ trợ của Bộ NN&PTNT với các địa phương, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết: “Thực ra, rất khó có thể đoán định được một tuần sau, khi vải đến kỳ thu hoạch rộ thì dịch bệnh sẽ diễn biến như thế nào. Nên ngay từ hôm nay, hãy làm tốt nhất những việc có thể để khơi thông thị trường”. Trước khi vụ vải thiều ở miền Bắc đến kỳ thu hoạch rộ, Bộ trưởng Lê Minh Hoan đã cùng Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên thăm và làm việc tại Hải Dương để nắm bắt thông tin, đề ra giải pháp tiêu thụ vải thiều. Mới đây, ông cùng với các hệ thống phân phối lên Bắc Giang để giúp bà con kết nối tiêu thụ vải.