Hai con đập gần thành phố Derna của Libya bị vỡ vào sáng sớm 11/9 dưới áp lực từ lượng nước khổng lồ sau cơn bão Daniel gây ra thảm họa lũ lụt chưa từng có tại đất nước Bắc Phi này. Và cho tới nay, nỗi đau ấy vẫn ngày thêm nhức nhối khi số người thương vong và những thiệt hại sau thảm họa chưa có dấu hiện dừng lại. Cứu trợ cho người dân Libya là một trong những mệnh lệnh tha thiết nhất của cộng đồng quốc tế lúc này.

Những mất mát, thiệt hại kinh hoàng

Theo một báo cáo cập nhật vào sáng 17/9, Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên Hợp Quốc (LHQ) cho biết số người chết trong lũ lụt Libya là gần 4.000 người. LHQ cũng tuyên bố rằng ít nhất 3.958 người đã chết trên khắp Libya do lũ lụt, căn cứ số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới(WHO). Báo cáo cũng cho biết hơn 9.000 người vẫn đang mất tích. Số liệu do Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) cung cấp còn cho thấy 38.640 người đã phải sơ tán ở khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất thuộc Đông Bắc Libya.

Những con số được đưa ra trong báo cáo này được cho là đã có sự điều chỉnh. Trước đó, Tổ chức Trăng lưỡi liềm đỏ Libya cho biết, tính tới hết ngày 16/9, ít nhất 11.300 người chết và 10.000 người vẫn mất tích ở thị trấn Derna, phía đông Libya.

Cơn bão Địa Trung Hải Daniel có thể nói đã xóa sổ một phần thành phố Derna của Libya khi cắt làm đôi toàn bộ khu dân cư. "Thi thể la liệt khắp nơi, bên bờ biển, trong thung lũng, trong các tòa nhà. Tôi không hề phóng đại khi nói rằng 25% thành phố đã bị xóa sổ. Rất, rất nhiều tòa nhà đã bị sập", ông Hichem Abu Chkiouat, Bộ trưởng Hàng không Dân dụng của chính quyền miền Đông Libya, cho hay. Trong khi đó, ông Abdulmenam al-Ghaithi, Thị trưởng thành phố Derna, nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi lũ quét, dự đoán số người thiệt mạng có thể lên tới 18.000 đến 20.000 người, còn Tamer Ramadan, trưởng phái đoàn của Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, đánh giá số người chết sẽ còn "rất lớn".

Những người chịu nỗi đau mất mát như Mostafa Salem, 39 tuổi, mất 30 người thân, dường như đã không là trường hợp cá biệt trong thảm hoạ đau thương này. Còn theo nhiều chuyên gia, thành phố Derna gần như đã bị tàn phá khoảng 1/4 diện tích, nhiều nhà cửa, công trình, phương tiện đã bị cuốn trôi theo cơn lũ.

Thảm họa nhân đạo tồi tệ và những tiếng kêu nhói lòng

Con số thiệt hại nặng nề trên khiến trận lũ lụt do bão Daniel gây ra trở thành một trong những thảm họa nhân đạo tồi tệ nhất trong những năm gần đây ở quốc gia châu Phi này. Trong khi đó, trong bối cảnh thảm họa cũng như không dư dả gì về tiềm lực, công tác cứu hộ và xử lý hiện trường vụ thảm họa tại Libya gặp khó khăn vô vàn khó khăn như một lẽ đương nhiên. "Chúng tôi thiếu cả khẩu trang và găng tay, chúng tôi cần máy ủi, máy móc, thậm chí là cả xẻng để có thể thu thập các thi thể" - một quan chức nước này cho biết. Ông Hichem Abu Chkiouat cũng ước tính công tác tái thiết tại Libya sau đợt thiên tai này có thể sẽ tiêu tốn hàng tỷ USD. Đến mức, ông Abduljaleel, Bộ trưởng Bộ Y tế chính quyền miền Đông Libya đã phải thốt lên: "Tình hình nghiêm trọng hơn và tồi tệ hơn chúng tôi dự đoán. Chúng ta cần có sự hỗ trợ quốc tế".

Trong cuộc họp báo hai ngày sau thảm hoạ, Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres đã bày tỏ lời chia buồn sâu sắc nhất và tình đoàn kết với những người dân ở vùng lũ tại Libya. Ông nêu rõ: “Thảm họa đau lòng này đã cướp đi hàng nghìn sinh mạng và ảnh hưởng đến vô số gia đình và cộng đồng. LHQ đang huy động mọi nguồn lực cho các nỗ lực cứu trợ và chúng tôi sẽ làm việc bằng mọi cách với các đối tác, để hỗ trợ khẩn cấp cho những người đang rất cần sự trợ giúp”.

Ngày 24/9, Đặc phái viên của Tổng Thư ký LHQ về Libya Abdoulaye Bathily nhấn mạnh sự cần thiết của việc phối hợp hành động quốc gia để vượt cuộc khủng hoảng hiện nay ở quốc gia Bắc Phi này.Trước đó, ngày 16/9, Đặc phái viên này cho biết cơ quan này đang chủ động hợp tác với chính quyền địa phương và các cơ quan viện trợ để cung cấp hỗ trợ cần thiết cho người dân thành phố Derna, khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thảm họa lũ lụt xảy ra tại miền Đông Libya. Sau cuộc thị sát trực tiếp, ông Bathily đánh giá cuộc khủng hoảng hiện tại đã vượt quá năng lực xử lý của Libya, LHQ sẽ đánh giá kỹ hơn về tình hình nhằm giúp gia tăng các nỗ lực ứng phó tại Derna và các khu vực chịu ảnh hưởng khác. Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) khu vực Trung Đông và Bắc Phi cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường hợp tác hỗ trợ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho các nạn nhân trong trận lũ lụt kinh hoàng vừa qua, đặc biệt là ở thành phố Derna, nơi hứng chịu thiệt hại nặng nề nhất.

Ngày 24/9, UNICEF cho biết họ đã nhận được 65 tấn vật tư để giúp khắc phục hậu quả của lũ lụt ở miền Đông Libya. Ngoài ra, UNICEF cho biết thêm tổ chức này đã cung cấp dụng cụ y tế và thuốc men cho 84.000 người, máy lọc nước cho 5.000 người và bộ dụng cụ vệ sinh cho 17.000 người cùng dụng cụ học tập cho hàng nghìn trẻ em ở khu vực này. Cao ủy LHQ về nhân quyền, ông Volker Türk cũng kêu gọi viện trợ từ các quốc gia: "Tôi kêu gọi giới chức ở Libya vượt qua các vấn đề bế tắc để tập trung hành động giúp người dân được tiếp cận cứu trợ kịp thời, đặc biệt là nhóm người dễ bị ảnh hưởng nhất cần nhận được sự quan tâm và bảo vệ".

Thực tế cho tới nay, nhiều quốc gia đã cử các đội cứu hộ và viện trợ tới Libya bao gồm Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan, Tunisia, Algeria, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất cũng như Pháp, Đức, Phần Lan và Romania. Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) ngay từ 12/9 đã lập cầu hàng không, cử các đội cứu trợ nhân đạo, tìm kiếm cứu nạn, điều hàng chục máy bay chở hàng trăm tấn thực phẩm, lều bạt, bộ sơ cứu và các vật tư y tế khác tới Libya.

Thiết bị sóng âm và tầm nhiệt để tìm kiếm dưới nước, một trạm cung cấp điện di động cùng máy phát điện cũng đã được vận chuyển từ UAE tới qua cầu hàng không. Saudi Arabia cũng đã tổ chức chuyến bay cứu trợ đầu tiên đến thành phố Benghazi của Libya, mang theo 90 tấn thực phẩm và vật liệu trú ẩn để phân phát cho những người bị ảnh hưởng bởi trận lũ lụt tàn khốc ở nước này.

Chính phủ Tunisia đã cử một đội tìm kiếm và cứu nạn cùng trang thiết bị cần thiết đến quốc gia đang gặp thiên tai. Tunisia cũng lập một bệnh viện dã chiến tại Libya để hỗ trợ người bị thương và các hoạt động cứu nạn. Bộ trưởng Bộ Y tế Thổ Nhĩ Kỳ Fahrettin Koca ngày 13/9 cho biết nước này điều một tàu chở thiết bị tới Libya để thành lập hai bệnh viện dã chiến với 148 nhân viên y tế, nhằm hỗ trợ quốc gia Bắc Phi này. Trong một tuyên bố, Bộ Quốc phòng Italy thông báo nước này đã cử nhân viên và chuyên gia cùng với tàu hỗ trợ logistics và vật tư y tế đến Libya. Bộ Quốc phòng Italy cũng cho biết có khả năng sẽ cử một tàu hải quân khác chở nhân sự, trang thiết bị và 2 trực thăng tìm kiếm và cứu nạn đến quốc gia Bắc Phi này nếu cần thiết…

Ngày 18/9, các cơ quan LHQ cảnh báo thành phố Derna bị lũ lụt tàn phá nghiêm trọng của Libya đang đối mặt với nguy cơ bùng phát dịch bệnh và điều này có thể gây ra cuộc khủng hoảng thảm khốc thứ hai. Trước đó, Ahmed Zouiten, đại diện của WHOtại Libya, cũng cho biết: “Các thi thể bắt đầu phân hủy. Nó sẽ gây ra một thảm họa môi trường".

Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh quốc gia Libya thậm chí đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp kéo dài một năm tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi lũ lụt. Những nỗi đau, khó khăn từ thảm hoạ đã và sẽ còn gia tăng khi số người thương vong không ngừng gia tăng, kèm theo đó không chỉ là áp lực khắc phục thảm hoạ, là nạn đói, mà còn là nỗi lo dịch bệnh và ô nhiễm môi trường. Và rõ ràng, còn quá nhiều việc phải làm, còn cần thêm rất nhiều những trái tim nóng, những vòng tay sưởi ấm cho những người dân Libya bất hạnh đang chịu vô vàn khốn khó sau thảm hoạ./.

Hà Anh