Tổng Thư ký Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), Giáo sư Petteri Taalas, từng cảnh báo: “Năm 2023, thế giới nên chuẩn bị cho sự phát triển của El Nino. Sự phát triển của El Nino rất có thể sẽ dẫn đến một đợt nóng lên toàn cầu mới và tăng khả năng phá vỡ các kỷ lục về nhiệt độ”. Việc nhiều quốc gia trên thế giới đang phải chống chọi với thời tiết nắng nóng như thiêu đốt, dù mùa hè mới chỉ vừa bắt đầu, đã cho thấy, lời cảnh báo ấy là không thừa.

2023 - năm của những kỷ lục nắng nóng mới?

Từ tháng 4, nghĩa là khi mùa hè mới chỉ bắt đầu, thì nắng nóng gay gắt cùng nền nhiệt cao choáng váng đã được ghi nhận tại hàng loạt quốc gia châu Á. Theo nhà sử học thời tiết Maximiliano Herrera, Lào là quốc gia mới nhất lập kỷ lục mới mọi thời đại về nhiệt độ khi thành phố Luang Prabang ghi nhận nhiệt độ 42,7 độ C ngày 18/4.

Nhiệt độ ở thủ đô Thái Lan lên tới 42 độ C ngày 22/4 và chỉ số nhiệt (nhiệt độ cảm nhận thực khi kết hợp với độ ẩm) lên tới 54 độ C. Còn trước đó, phần lớn đất nước Thái Lan đã chịu cái nóng ở mức trên dưới 40 độ C kể từ cuối tháng 3. Chính quyền Thái Lan đã phải khuyến cáo người dân ở thủ đô Bangkok và các khu vực khác của nước này nên ở nhà để tránh ngã bệnh. Myanmar cũng đã lập kỷ lục nhiệt độ tháng 4 vào ngày 17/4 khi Kalewa ở khu vực miền Trung Sagaing đạt nhiệt độ 44 độ C.

Nhiều vùng ở Ấn Độ đã ghi nhận mức nhiệt hơn 44 độ C trong khoảng giữa tháng 4 vừa qua và ít nhất 11 ca tử vong gần thành phố Mumbai được cho là do sốc nhiệt. Chính quyền các bang ở nước này đã phải đóng cửa trường học và các bộ trưởng kêu gọi trẻ em ở nhà để tránh đau đầu và mệt mỏi.

Tại Trung Quốc, gần một năm kể từ đợt nắng nóng và hạn hán nghiêm trọng vào năm 2022, hơn 100 trạm dự báo thời tiết vào tháng 4 đã ghi nhận nhiệt độ cao nhất. Trong đó, nhiệt độ ở các vùng nổi tiếng có thời tiết ôn hòa như tỉnh Vân Nam thậm chí gần chạm mốc 40 độ C.

Tại Bangladesh, thủ đô Dhaka cũng trải qua ngày nóng nhất trong gần 60 năm. Ngày 13/5, Cơ quan Môi trường Quốc gia Singapore đã ghi nhận nhiệt độ cao nhất trong 40 năm qua là 37 độ C. Philippines ghi nhận nền nhiệt đạt đến mức "nguy hiểm" với sự kết hợp giữa nhiệt độ nằm trong khoảng 42 - 51 độ C và độ ẩm cao.

Tại châu Âu, sự nắng nóng của mùa hè 2023 cũng không khác là bao. Nghiên cứu vừa được công bố trong tháng 4/2023 cho thấy bức xạ Mặt trời trên khắp châu Âu đang ở mức cao nhất được quan sát trong vòng 40 năm qua. Trước đó, từ hồi tháng 1/2023, ít nhất 8 quốc gia châu Âu gồm Liechtenstein, Ba Lan, Đan Mạch, Cộng hòa Czech, Hà Lan, Belarus, Lithuania và Latvia đã ghi nhận nhiệt độ cao chưa từng thấy. Nhiệt độ cũng cao kỷ lục ở Pháp, Đức và Ukraine.

Theo cảnh báo của các nhà khoa học, năm 2023 có thể đánh dấu thêm một năm nữa nhiệt độ thời tiết châu Á ở mức cao nguy hiểm. Mô hình thời tiết cực đoan gia tăng do tích tụ hiệu ứng nhà kính trong khí quyển. Đáng lo ngại hơn, các đợt nắng nóng kỷ lục được cảnh báo sẽ có khả năng xảy ra nhiều hơn gấp 30 lần so với trước đây. Các nhà khoa học khí hậu cũng cho biết, thế giới có thể phá vỡ kỷ lục nhiệt độ trung bình mới vào năm 2023 hoặc 2024, do biến đổi khí hậu và sự trở lại dự kiến ​​của hiện tượng thời tiết El Nino.

Khi El Nino trở lại

El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên bất thường của lớp nước biển bề mặt ở vùng xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài từ 8 - 12 tháng hoặc lâu hơn, thường xuất hiện với tần suất 3 - 4 năm một lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.

Năm nay, ngay từ đầu năm, các chuyên gia cho biết, sau 3 năm của kiểu thời tiết La Nina, các mô hình khí hậu nhận thấy, thế giới sẽ chứng kiến sự quay trở lại của El Nino vào cuối năm nay. Cơ quan Khí quyển và Đại dương quốc gia (NOAA) dự đoán 80% khả năng El Nino xuất hiện vào cuối mùa hè năm 2023.

Friederike Otto - Giảng viên cao cấp tại Viện Grantham của Đại học Hoàng gia London - cho hay, nhiệt độ do El Nino gây ra có thể làm trầm trọng thêm các tác động của biến đổi khí hậu mà các quốc gia đang trải qua - bao gồm các đợt nắng nóng nghiêm trọng, hạn hán và cháy rừng. “Nếu El Nino phát triển, rất có thể năm 2023 sẽ còn nóng hơn năm 2016 - xét đến việc thế giới tiếp tục nóng lên khi con người tiếp tục đốt nhiên liệu hóa thạch” - ông Otto nói.

Trận El Nino lớn gần đây nhất xảy ra vào năm 2016 và khiến năm đó trở thành năm nóng nhất trong lịch sử được ghi lại. Kể từ đó suốt 7 năm qua, sự nóng lên toàn cầu chỉ ngày một gia tăng.

Khi El Nino xuất hiện thì không chỉ là nắng nóng mà còn cả những hệ luỵ khủng khiếp về người và của. Giai đoạn El Nino 1982-1983, kinh tế toàn cầu thiệt hại 4.100 tỷ USD và giai đoạn El Nino 1997-1998, toàn cầu mất 5.700 tỷ USD.Các nhà nghiên cứu ước tính rằng El Nino được dự đoán riêng cho năm 2023 có thể kìm hãm nền kinh tế toàn cầu tới 3.000 tỷ USD.Hiện tượng El Nino đã từng là nguyên nhân cho thảm họa cháy rừng tại Indonesia năm 2015, khói độc từ các đám cháy đã lan đến các nước láng giềng như Singapore và Malaysia, và được cho là nguyên nhân tử vong sớm cho hơn 100.000 người.

Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) dự báo các đợt nắng nóng vào năm 2030 có thể làm giảm hơn 2% số giờ lao động trên toàn cầu, tương đương với 80 triệu công việc toàn thời gian, gây thiệt hại kinh tế 2.400 tỷ USD, cao gấp gần 10 lần so với mức thiệt hại năm 1995. Bên cạnh đó, trong những năm xảy ra El Nino sẽ gây ra lũ lụt tàn khốc, hạn hán làm mất mùa, làm giảm mạnh quần thể cá và gia tăng các bệnh nhiệt đới.

Thế giới nên chuẩn bị cho sự phát triển của El Nino

Hệ luỵ quá lớn về mọi mặt nên một kế hoạch đối phó với El Nino là vô cùng cần thiết. “Thế giới nên chuẩn bị cho sự phát triển của El Nino - hiện tượng thường liên quan đến nhiệt độ tăng cao hay hạn hán. Nó có thể mang lại thời gian nghỉ ngơi sau hạn hán ở vùng Sừng châu Phi và các tác động khác do La Nina, nhưng cũng có thể gây ra các hiện tượng thời tiết và khí hậu khắc nghiệt hơn. Điều này nhấn mạnh Liên Hợp Quốc cần cảnh báo sớm để giúp mọi người giữ an toàn” - Tổng thư ký WMO, Giáo sư Petteri Taalas, cảnh báo. Cũng theo khuyến cáo của WMO, việc cảnh báo sớm không chỉ giúp người dân tự phòng chống trước thiên tai, mà còn tạo điều kiện cho các chuyên gia điều chỉnh các khuyến nghị trồng trọt, giải phóng hoặc duy trì mực nước đập nếu có thể, hoặc chỉ đơn giản là dự trữ vật tư cứu trợ thiên tai.Tuyên bố của WMO cũng cho biết: “Có 60% cơ hội chuyển đổi từ ENSO trung tính sang El Nino trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 7/2023. Tỷ lệ này sẽ tăng lên khoảng 70% vào tháng 6 đến tháng 8, và 80% từ tháng 7 đến tháng 9”, còn theo trang IFLScience, thông thường El Nino kéo dài từ 9-12 tháng.Các sự kiện El Nino thường liên quan đến lượng mưa tăng lên ở các vùng phía nam Nam Mỹ, miền nam nước Mỹ, vùng Sừng châu Phi và Trung Á. Nhưng đồng thời, El Nino cũng có thể gây hạn hán nghiêm trọng ở Australia, Indonesia và một số khu vực phía nam châu Á.

Trước tình hình này, một số quốc gia đã lên kế hoạch ứng phó cụ thể. Đơn cử như Ấn Độ, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã chủ trì một cuộc họp cấp cao để xem xét công tác chuẩn bị của chính phủ trong vài tháng tới, trước dự đoán nắng nóng sẽ diễn ra gay gắt. Trong đó, có việc yêu cầu các bệnh viện và cơ sở y tế tiến hành kiểm tra nguy cơ hỏa hoạn và thực hiện các cuộc diễn tập an toàn phòng cháy chữa cháy. Ngoài ra, Thủ tướng Modi yêu cầu các kênh truyền thông thường xuyên đưa tin và giải thích rõ cho người dân hiểu về tình hình thời tiết để có những biện pháp ứng phó phù hợp./.

Hà Anh