Còn nhớ, dịp kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và New Zealand (16/6/1975 - 16/6/2015), Đại sứ đặc mệnh toàn quyền New Zealand tại Việt Nam lúc đó, ông Haike Manning khi trả lời phỏng vấn báo chí Việt Nam đã khẳng định: Việt Nam là đối tác tích cực nhất của New Zealand tại khu vực ASEAN. Và chỉ 7 năm sau đó, mối quan hệ bang giao ấy đã nâng cấp lên quan hệ Đối tác chiến lược, thậm chí, như lời đương kim Thủ tướng New Zealand, đó là mối quan hệ đối tác “trời sinh”.

Luôn luôn ủng hộ nhau

Việt Nam và New Zealand, hai đất nước, hai châu lục, cách xa nhau nhưng không biết tự bao giờ, đã luôn luôn ủng hộ nhau, dành cho nhau những tình cảm bạn bè. 47 năm trước, vào đúng những ngày tháng 6/1975, khi Việt Nam vừa bước ra khỏi cuộc chiến tranh, New Zealand đã là một trong những quốc gia đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với đất nước Việt Nam thống nhất.

Những năm sau đó, quan hệ hữu nghị giữa New Zealand và Việt Nam đã không ngừng phát triển. Hai nước chính thức thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện từ tháng 9/2009. Những năm sau đó, dù trải qua nhiều biến động của thời cuộc, quan hệ Việt Nam - New Zealand vẫn duy trì đà phát triển tích cực và để lại nhiều dấu ấn đậm nét. Quan hệ hai nước phát triển nhanh, mạnh, thể hiện mức độ gắn kết ngày càng gia tăng thông qua các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao, trao đổi đoàn cũng như giao lưu nhân dân. Năm 2015, kỷ niệm tròn 40 năm hai nước thiết lập ngoại giao, nhìn lại chặng đường đã qua, cả hai nước đều thấy rõ và hài lòng trước sự phát triển ngày càng mạnh mẽ, sâu rộng và thực chất trong quan hệ hợp tác trên nhiều lĩnh vực như chính trị, thương mại, đầu tư, an ninh quốc phòng, giáo dục và văn hóa... Kim ngạch thương mại hai chiều tăng đều qua các năm… Nhiều dự án đầu tư của New Zealand ở Việt Nam có hiệu quả cao. Việt Nam đứng thứ 9 trong số các nước có sinh viên theo học tại New Zealand. Việt Nam đã thực sự trở thành một trong những đối tác quan trọng đối với New Zealand trong khu vực. Cũng thời điểm đó, hai nước đã đồng thuận về các biện pháp đẩy mạnh hơn nữa hợp tác trên các lĩnh vực quốc phòng an ninh, giáo dục, giao lưu nhân dân và lao động…

Và chỉ 7 năm sau đó, mối quan hệ Việt Nam và New Zealand đã tiến triển mạnh hơn cả mong đợi. Kể từ năm 2009, khi hai nước thiết lập quan hệ đối tác toàn diện cho đến năm 2020 khi nâng cấp lên đối tác chiến lược, quan hệ hợp tác thương mại Việt Nam - New Zealand đã có bước phát triển vượt bậc. Kim ngạch thương mại hai chiều tăng đều qua các năm với tốc độ tăng bình quân khoảng 20%/năm. Ngay cả khi bị tác động bởi đại dịch Covid-19, thương mại hai chiều vẫn duy trì được mức tăng trưởng bền vững. Năm 2021 đạt xấp xỉ 1,3 tỷ USD, tăng 26,7% so với năm 2020. 9 tháng năm 2022 đạt 1,1 tỷ USD, tăng 13,6% so với cùng kỳ năm 2021.

Tính đến tháng 10/2022, Việt Nam có 11 dự án đầu tư tại New Zealand, với tổng vốn đăng ký 38,4 triệu USD. New Zealand có 49 dự án đầu tư với tổng số vốn 210,18 triệu USD, đứng thứ 39/139 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam.

Về ODA, New Zealand dành cho Việt Nam nguồn ODA ổn định và tăng dần theo từng năm, từ 3,2 triệu NZD (tương đương 2,3 triệu USD) năm tài khóa 2003 - 2004 lên tới 10,5 triệu NZD (khoảng 7,4 triệu USD) năm tài khóa 2012 - 2013; 26,66 triệu NZD (tương đương 18,6 triệu USD) giai đoạn 2015 - 2018; tập trung vào các lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực, giáo dục đào tạo, phát triển nông nghiệp-nông thôn bền vững. New Zealand cam kết dành cho Việt Nam 26,7 triệu NZD ODA không hoàn lại cho giai đoạn 1/7/2021 - 30/6/2024 (tương tự giai đoạn 2018 - 2021).

Đặc biệt, hiện có khoảng 2.700 học sinh, sinh viên Việt Nam đang theo học tại New Zealand. Mỗi năm khoảng 25 cán bộ các bộ, ngành Việt Nam thụ hưởng học bổng ELTO, ELTSO và ASEAN do Chính phủ New Zealand đài thọ. Hai nước đã ký Thỏa thuận Hợp tác giáo dục giai đoạn 2015 - 2020 (8/2015), Kế hoạch hợp tác chiến lược Việt Nam - New Zealand về giáo dục giai đoạn 2018 - 2020 (11/2018). New Zealand tiếp tục cấp học bổng cho Việt Nam với 30 suất học bổng/năm cho các chương trình đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ, duy trì Chương trình đào tạo tiếng Anh cho cán bộ, quan chức cao cấp Việt Nam.

Điều đáng nói là New Zealand luôn luôn dành cho Việt Nam sự ủng hộ mạnh mẽ khi Việt Nam giữ vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021.

Tạo xung lực mới cho “quan hệ đối tác trời sinh”

“Đối tác trời sinh” - nữ thủ tướng trẻ tuổi của New Zealand đã thốt lên đầy cảm kích như vậy khi lần thứ 2 đặt chân tới mảnh đất hình chữ S (bà từng đến Đà Nẵng dự hội nghị APEC năm 2017). Phát biểu tại sự kiện New Zealand - Việt Nam - Đối tác chiến lược trong Nông nghiệp (AgriConnectioNZ), bà Jacinda Ardern chia sẻ, nông nghiệp không chỉ là lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế mà còn là một phần bản sắc văn hóa của cả 2 quốc gia. Ở New Zealand, nông dân là nhân tố then chốt của nền kinh tế. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi nông nghiệp là nền tảng của mối quan hệ hai nước kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao cách đây hơn 45 năm. Theo nhìn nhận của bà, New Zealand và Việt Nam là đối tác "trời sinh" trong lĩnh vực nông nghiệp. Với cam kết chung về thương mại tự do, cùng uy tín trong việc sản xuất và xuất khẩu lương thực, cả hai quốc gia tự hào là nhà cung cấp lương thực cho toàn thế giới. Và trong tương lai, Thủ tướng Jacinda Ardern chia sẻ, trên hành trình New Zealand phát huy vai trò là quốc gia xuất khẩu lương thực chất lượng cao, an toàn, bền vững cho thế giới, sẽ có sự đồng hành của Việt Nam - quốc gia New Zealand luôn luôn xem là bạn bè, và giờ đây là đối tác quan trọng trong sứ mệnh trên.

Không chỉ trong nông nghiệp, New Zealand cam kết sẽ tiếp tục triển khai có hiệu quả và dành ưu tiên cho hợp tác phát triển với Việt Nam, hỗ trợ thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, tập trung vào những lĩnh vực có thế mạnh và ưu tiên song trùng như nông nghiệp và phát triển nông thôn, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, quản lý và ứng phó với thiên tai, biến đổi khí hậu và xóa đói, giảm nghèo.

Đặc biệt, New Zealand vừa dành cho Việt Nam khoản hỗ trợ trị giá 2 triệu NZD (1,22 triệu USD) hỗ trợ Việt Nam phục hồi và phát triển kinh tế, đồng thời cam kết dành viện trợ phát triển chính thức (ODA) cho Việt Nam ở mức 26,7 triệu NZD (16,2 triệu USD) trong giai đoạn từ tháng 7/2021 đến tháng 6/2024. Hai bên đang tích cực khai thác những dư địa mới trong hợp tác phát triển, tập trung vào các lĩnh vực mới, ưu tiên của hai nước như hỗ trợ tăng trưởng xanh, chuyển đổi số và phát triển kinh tế số. Hai nước cũng cùng cam kết đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, mở cửa hơn nữa thị trường cho hàng nông sản của nhau, hướng tới mục tiêu đưa kim ngạch thương mại hai chiều đạt 2 tỷ USD trong năm 2024…

Tối 14/11 vừa qua, sau tiệc chiêu đãi chính thức, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng New Zealand đã cùng dạo bộ, thăm Nhà sàn Bác Hồ trong Khu Di tích Phủ Chủ tịch. Thủ tướng Jacinda Ardern bày tỏ niềm hạnh phúc được đến thăm nơi ở và làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, được tận mắt thấy những kỷ vật, tư liệu vô giá về cuộc đời, sự nghiệp của Người và ấn tượng trước sự giản dị của một con người vĩ đại trong lịch sử nhân loại. Thủ tướng Jacinda Ardern đã thể hiện sự trân trọng trước những đóng góp to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh với đất nước Việt Nam và cuộc đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ của nhân loại. Trong không khí thân mật, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã dành cho Thủ tướng Jacinda Ardern và đoàn công tác một bất ngờ và cũng là món quà thú vị, đó chính là những trái bưởi được hái ngay tại Vườn cây Bác Hồ. Nữ Thủ tướng cho biết, bà rất vui khi nhận được món quà đặc biệt, vô cùng ý nghĩa này.

Món quà đặc biệt ấy, cùng ấn tượng trong chuyến thăm làm việc tại Việt Nam lần này, chắc hẳn sẽ còn lưu lại trong ký ức nữ Thủ tướng. Quan hệ hữu nghị Việt Nam - New Zealand từ đó cũng có thêm nhiều kỷ niệm đáng nhớ… ./.

Hà Anh