Khi New Zealand - quốc gia được tiếng là kiên định với chiến lược "Zero Covid" chính thức tuyên bố từ bỏ chiến lược đưa số ca mắc Covid-19 về 0, thì điều này cũng đồng nghĩa với việc sống chung với virus SARS-CoV-2, mở cửa trở lại đã trở thành xu hướng chủ đạo của thế giới. Tuy nhiên, công cuộc sống chung này không hề dễ dàng và không ít những bài học đắt giá đã được rút ra.

Dịch vẫn có thể tái bùng phát bất chấp tỷ lệ tiêm chủng ở mức cao

Đó là bài học được xem là rất đáng lưu tâm mà Israel đang rút ra cho thế giới. Không phải vô cớ Israel được mệnh danh là “quốc gia siêu tiêm chủng” hiếm hoi trên thế giới. Là quốc gia hội tụ cả ưu thế về vật chất và tiềm lực y tế, Israel là một trong những quốc gia khởi động chiến dịch tiêm chủng quốc gia ngừa Covid-19 từ rất sớm, từ hồi tháng 12/2020 và cho tới nay đã là một trong những nước có tỷ lệ tiêm vaccine cao nhất thế giới: 80% công dân trên 12 tuổi đã được tiêm đầy đủ. Israel thậm chí còn là nước đầu tiên trên thế giới khuyến nghị tiêm mũi vaccine tăng cường đối với người từ 12 tuổi trở lên, đặt ra tiêu chí tiêm 3 mũi mới được gọi là “tiêm đủ liều”. Phần lớn người Israel đã tự tin cho rằng Covid-19 đã bị đánh bại tại đất nước họ. Chính quyền thì dỡ bỏ mọi biện pháp chống dịch còn người dân thì mặc nhiên trở lại với tiệc tùng đông đúc, tụ hội tại các địa điểm tôn giáo mà không hề đeo khẩu trang.

Tuy nhiên, đúng như câu nói dân dã của người Việt, “ba mươi chưa phải là Tết”, “đủ chưa hẳn đã chín”. Nếu hồi tháng 6, có những ngày Israel không có một ca mắc Covid-19 mới nào thì hai tháng sau đó, Israel ghi nhận tới gần 10.000 ca mắc mới một ngày. Chỉ trong 3 tuần đầu tiên của tháng 8/2021, đã có trên 350 người Israel tử vong vì Covid-19. “Chúng ta vẫn đang ở giữa đại dịch và không có biện pháp thần kỳ nào cả” - Hagai Levine, giáo sư dịch tễ học tại Đại học Jerusalem, chua chát thừa nhận.

Có rất nhiều lý do được các chuyên gia đưa ra để lý giải cho “sự bất thường Israel”. Thứ nhất, là độ nguy hiểm của biến thể Delta. “Chúng ta đang đối phó với một loại virus rất khó chịu” - bà Galia Rahav, Giáo sư tại Bệnh viện Sheba, lý giải. Thứ hai, do khả năng miễn dịch suy giảm dần theo thời gian. Các hãng dược phẩm như Pfizer từng cho biết số liệu của họ cho thấy sự suy giảm khả năng bảo vệ của vaccine sau khi tiêm chủng khoảng 6 tháng. Trong khi đó, Israel đã hoàn thành việc tiêm vaccine cho trên 50% dân số từ cách đây khá lâu - trước ngày 25/3. Thứ ba, tỷ lệ tiêm chủng của Israel rất cao nhưng chưa phải là tuyệt đối 100%. Dù chiếm tỷ lệ thiểu số nhưng những người chưa tiêm vaccine vẫn có thể là thủ phạm gây ra sự lây lan nhanh chóng của virus.

Thứ tư, vaccine là “chìa khóa” nhưng không phải là chìa khóa duy nhất mở cánh cửa đến an toàn. Thực tế tỷ lệ lây nhiễm tăng trở lại là cái giá Israel đã phải trả cho việc vội vã xóa bỏ các biện pháp phòng chống dịch bệnh, người dân Israel đã rất nhanh quên những cảnh báo rằng vẫn chưa nên tụ tập đông người, vẫn chưa thể xóa bỏ khẩu trang, hay đơn giản là vẫn chưa thể tung tăng đi du lịch nước ngoài… Theo các chuyên gia, một trong những nguyên nhân khiến Israel bùng phát dịch là do người Israel mang biến chủng Delta về nước sau khi đi nghỉ dưỡng ở nước ngoài.

Mở cửa thận trọng, không vội vã

Đó là bài học được “đảo quốc sư tử” rút ra cho mình khi cũng là  một trong những quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao nhất, từng quyết liệt theo đuổi “Zero Covid”. “Singapore sẽ mở cửa theo hình thức tuần tự, an toàn và thận trọng” - Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan khẳng định tại phiên thảo luận cấp cao Đại Hội đồng Liên hợp quốc khóa 76 (UNGA 76).

Chính quyền của ông Lý Hiển Long vạch ra cho mình một lộ trình “sống chung với Covid-19” gồm nhiều bước và quyết tâm thực hiện rốt ráo từng bước một. Bước tiên quyết là việc tiêm chủng. Dù đã là quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao, Singapore vẫn đẩy mạnh tối đa tỷ lệ dân số tiêm chủng và quyết chỉ mở cửa Singapore khi có trên 80% dân số được tiêm đủ hai liều vaccine. “Chúng ta sẽ phải thận trọng hơn, phải đạt độ che phủ vaccine cao hơn trước khi mở cửa trở lại”, Giáo sư Hsu Li Yang thuộc Đại học Y tế Cộng đồng Saw Swee Hock thuộc Đại học Quốc gia Singapore, nhận định. Những hạn chế với những người chưa tiêm chủng cũng rất rõ ràng: những người trên 13 tuổi chưa tiêm vaccine không được dùng bữa tại nhà hàng, cấm đến phòng gym khép kín, không được đến trung tâm thương mại, rạp chiếu phim...

Ngoài tiêm chủng, tăng cường xét nghiệm cũng được xem là một trong những yếu tố quan trọng trong kế hoạch mở cửa từng bước của Singapore. Người dân được gửi bộ kit về tận nhà để khuyến khích tự xét nghiệm, đồng thời tăng cường xét nghiệm tại các khu vực có nguy cơ cao như nhà hàng, phòng gym, siêu thị...

Có lẽ rút ra được bài học từ Israel, Singapore cương quyết duy trì những biện pháp phòng chống dịch cơ bản. Vì thế, cho đến nay, dù được tiếng mà “mở cửa” nhưng đeo khẩu trang, cài ứng dụng truy vết, hạn chế số lượng người trong môi trường nhà hàng (dù có thẻ xanh - tiêm đầy đủ 2 mũi) vẫn là những quy định mang tính bắt buộc tại Singapore. Khách du lịch nước ngoài nhập cảnh vào Singapore vẫn phải cách ly, trừ du khách từ Brunei, Đức - hai nước có tỷ lệ lây nhiễm Covid-19 thấp. Làm việc tại nhà vẫn bắt buộc với các vị trí có thể làm việc từ xa, các trường tiểu học vẫn học trực tuyến.

Một bước đáng chú ý trong lộ trình mở cửa của Singapore là tập trung sự chú ý lớn nhất vào các ca nhiễm Covid-19 nặng, đặt mục tiêu giữ tỷ lệ ca bệnh nặng và tử vong ở mức thấp nhất có thể. "Chúng tôi sẽ có sự điều chỉnh liên tục về chính sách khi từng bước mở cửa, nhưng nếu có bất kỳ biện pháp hạn chế nghiêm ngặt nào được đưa ra, nó sẽ dựa trên tiêu chí tỷ lệ sử dụng giường ICU hơn là số ca nhiễm", bà Clapham Hannah, Phó giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Saw Swee Hock thuộc Đại học Quốc gia Singapore (NUS), chia sẻ. Singapore và Israel đều có cơ sở cho việc đưa ra tiêu chí này. Số ca nhiễm tại Singapore có thời điểm tăng mạnh trở lại nhưng phần đa đều ở thể nhẹ.

Mở cửa phải là một hành trình, không thể ngày một ngày hai và phải được tiến hành thận trọng, từng bước - bài học đó của Singapore đáng để các quốc gia soi mình./.

Hà Anh