Đại dịch Covid-19 đã đẩy nhân loại vào những tháng ngày cam go chưa từng có. Hàng triệu triệu gia đình trong cảnh mất người, hàng trăm chính phủ rơi vào cảnh kiệt quệ vì sụt giảm kinh tế… Nhưng nhân loại, như khát vọng sinh tồn vốn có, đã chẳng chịu ngồi yên. Hành trình tìm kiếm vaccine Covid-19 thần tốc chưa từng có và giờ đây là sáng kiến Hộ chiếu vaccine Covid-19 đã cho thấy rõ điều đó. Dù còn nhiều tranh cãi, dù ngổn ngang trăm mối những nghi ngại, lo âu, thì sau tất cả, lửa hy vọng vẫn phải được thắp lên, nơi cuối đường hầm vẫn cứ phải luôn có ánh sáng.

Tấm “hộ chiếu đặc biệt” nhiều tranh cãi

Đúng như ai đó đã nói, nếu đại dịch Covid-19 không diễn ra, sẽ khó có thể tưởng tượng Hộ chiếu vaccine Covid là như thế nào. Tại nhiều quốc gia, nhiều tổ chức, cái gọi là Hộ chiếu vaccine Covid đang tồn tại theo nhiều dạng thức khác nhau nhưng tựu trung lại, nói một cách dễ hiểu nhất, Hộ chiếu vaccine là một dạng giấy thông hành điện tử cho phép những người đã tiêm vaccine được tự do đi lại. Hộ chiếu vaccine có thể được cấp dưới dạng ứng dụng cho thấy một cá nhân đã được tiêm vaccine Covid-19. Hộ chiếu vaccine được lưu trữ trên điện thoại hoặc ví điện tử, dữ liệu thường được trình bày dưới dạng mã QR.

Nhưng cái sự đặc biệt của Hộ chiếu vaccine Covid không dừng lại ở đó. Có lẽ trong lịch sử, chưa có một dạng thức Hộ chiếu nào mà, thậm chí mới trong phần dự định, ý tưởng, đã phải chịu làn sóng tranh cãi dữ dội như Hộ chiếu vaccine Covid-19. Ở mức độ nghi ngại, các chuyên gia cho rằng không thể không tính đến yếu tố bảo mật và dữ liệu cá nhân khi Hộ chiếu vaccine được đưa vào sử dụng. Tính xác thực hay nói cách khác là độ thật giả của tấm Hộ chiếu vaccine cũng là vấn đề được các chuyên gia cảnh báo. Bởi theo các chuyên gia, Hộ chiếu vaccine hay “giấy thông hành vaccine”, hay “thẻ y tế tiêu chuẩn” hay chứng chỉ chứng nhận đã tiêm vaccine hoàn toàn có thể bị làm giả mà thực tế nhiều loại giả mạo đang được rao bán tại các chợ đen ở châu Âu với giá 100 euro.

Gay gắt và nặng nề hơn là quan điểm cho rằng Hộ chiếu vaccine sẽ không có tác dụng nào ngoài việc là yếu tố khiến người ta càng nhận ra rõ khoảng cách ngày càng không dễ lấp đầy giữa những người giàu/người nghèo trong một quốc gia cũng như giữa các quốc gia giàu/nghèo với nhau. Hầu hết những người được tiêm vaccine đều ở các quốc gia phát triển. Sẽ thật vô lý khi những người giàu mới có quyền được tiếp cận vaccine, từ đó có cơ hội được cấp Hộ chiếu vaccine và từ đó họ có cơ hội hơn những người khác là được tự do đi du lịch, tự do đến quán rượu hay rạp chiếu phim - giáo sư Francoise Baylis thuộc Đại học Daihouse thẳng thắn chỉ rõ. Một cách gay gắt hơn, Tổng thống Romania Klaus Iohannis cho rằng Hộ chiếu vaccine sẽ tạo tâm lý bất mãn trong xã hội và gây “chia rẽ xã hội”. Còn tiến sĩ Sharona Hoffman, giáo sư đạo đức sinh học tại Trường Y thuộc Đại học Case Western Reserve, thì cho rằng: “Hộ chiếu vaccine có thể mang tính phân biệt đối xử và làm trầm trọng thêm sự chênh lệch kinh tế xã hội”.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thì cho rằng hiện chưa phải là thời điểm để sử dụng Hộ chiếu vaccine bởi vẫn còn nhiều ẩn số liên quan đến hiệu quả của tiêm chủng trong việc ngăn ngừa Covid-19, trong khi nguồn cung cấp vaccine vẫn còn hạn chế. WHO kêu gọi các nước kiềm chế, không nên áp đặt các yêu cầu về tiêm chủng hoặc miễn dịch như một điều kiện nhập cảnh để đi du lịch quốc tế.

Vẫn hy vọng, vẫn quyết tâm

Những nghi ngại, tranh cãi về tấm Hộ chiếu vaccine là gay gắt, những luận điểm đề ra là có cơ sở nhưng trong bản năng sinh tồn vốn có của loài người, Hộ chiếu vaccine Covid-19 đang tựa như ngọn lửa làm bùng cháy trong nhiều huyết quản nhiều chính phủ, nhiều quốc gia nỗi khát khao, hy vọng, niềm quyết tâm có thể tạo nên sự phục hồi nào đó từ những suy giảm đến kiệt quệ hiện nay. Nếu nhìn vào thực tế, nếu biết rằng, đại dịch Covid-19 đã giáng đòn nặng nề đến thế nào vào ngành du lịch châu Âu nói riêng, nền kinh tế châu Âu nói chung, mới thấy nỗi khát khao “cựa mình, tìm lối” lớn đến mức nào. Du lịch là một ngành kinh tế quan trọng, cung cấp 27 triệu việc làm cho các quốc gia EU, và đóng góp khoảng 10% GDP của khu vực này. Tuy nhiên, báo cáo mới nhất của Cơ quan Thống kê Liên hiệp châu Âu (Eurostat) ngày 15/3 cho hay, số đêm du khách lưu trú tại châu Âu đã giảm 52% so với năm 2019 do các biện pháp đóng cửa biên giới, hạn chế đi lại nhằm ngăn chặn sự lây lan của Covid-19. Một số quốc gia phụ thuộc lớn vào du lịch như Hy Lạp, Tây Ban Nha và Italy sẽ không thể phục hồi nền kinh tế cho đến khi ngành du lịch được mở cửa trở lại.

Thế nên, bất chấp những nghi ngại, nhiều quốc gia vẫn không ngừng trăn trở về cái gọi là Hộ chiếu vaccine.

Ngày 10/3 vừa qua, với việc triển khai "chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế", Trung Quốc được xem là quốc gia đầu tiên trên thế giới cấp "Hộ chiếu vaccine" cho công dân, cung cấp thông tin chi tiết về việc tiêm chủng vaccine Covid-19 cũng như kết quả xét nghiệm kháng thể và axit nucleic.

Trước đó, Hy Lạp đề ra sáng kiến Hộ chiếu vaccine và tuyên bố nước này sẵn sàng chào đón khách vào mùa hè năm 2021 nếu du khách chứng minh được rằng họ đã được tiêm phòng, có kháng thể hoặc âm tính trước khi thực hiện các chuyến du lịch tại quốc gia này. Trước mắt, Hy Lạp đã có thỏa thuận "bong bóng vaccine" với Israel và Cộng hòa Cyprus, cho phép người đã tiêm chủng có thể đi lại giữa ba nước mà không cần cách ly.

Ngay sau đó, một số quốc gia châu Âu như: Bồ Đào Nha, Malta Hungary, Bỉ, Tây Ban Nha… đã lên tiếng ủng hộ ý tưởng của Hy Lạp và đồng tình xem đó là cứu cánh để cứu vãn ngành du lịch ảm đạm, từ đó giúp phục hồi các nền kinh tế. Đan Mạch từ đầu tháng 2/2021 đã thông báo sẽ phát hành hộ chiếu kỹ thuật số cho phép công dân chứng minh họ đã được tiêm chủng. Thụy Điển cũng đang lên kế hoạch triển khai hộ chiếu vaccine vào hè 2021. Iceland đã bắt đầu cấp giấy chứng nhận vaccine kỹ thuật số cho những công dân đã tiêm đủ hai liều vaccine Covid-19. Ngoại trưởng Tây Ban Nha Arancha Gonzalez cũng lên tiếng cho biết: "Giấy chứng nhận tiêm chủng là điều mà chúng tôi chắc chắn sẽ áp dụng", để đảm bảo mọi người có thể đi lại an toàn và hiện thực hóa mục tiêu mở cửa trở lại ngành du lịch nước này vào tháng 5/2021. Hungary yêu cầu người nhập cảnh phải có chứng nhận đã chủng ngừa.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen cho biết EC dự kiến công bố đề xuất cụ thể cho việc triển khai Hộ chiếu vaccine Covid-19 điện tử trên toàn khu vực Liên minh châu Âu (EU). Theo đó, sẽ có một loại "thẻ đi lại số hóa" hay Giấy thông hành xanh kỹ thuật số cho các công dân EU. Loại thẻ này sẽ xác định cụ thể một người nào đó đã được tiêm vaccine Covid-19 hay chưa và dự kiến cần khoảng 3 tháng để đưa chương trình Hộ chiếu vaccine vào hoạt động trên đất châu Âu.

Tại Mỹ, Chính quyền của Tổng thống Joe Biden cũng được cho là đang cân nhắc khả năng triển khai Hộ chiếu vaccine. Tại Thái Lan, ngày 2/3, Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-o-cha cũng cho biết, nước này đang xem xét việc sử dụng hộ chiếu Covid-19 trong tương lai.

Hiệp hội Du lịch Hàng không Quốc tế (IATA) được cho là cũng dự kiến ra mắt một ứng dụng du lịch, dạng như thẻ Travel Pass trong đó cho phép cơ quan nhập cảnh và hãng hàng không thu thập và chia sẻ chứng nhận vaccine cũng như kết quả xét nghiệm Covid-19. Bốn hãng hàng không Air New Zealand, Singapore Airlines, Qatar Airways, Malaysia Airlines bắt đầu thử nghiệm Hộ chiếu vaccine kỹ thuật số trên các đường bay quốc tế.

Quả thực, trong cuộc chiến với đại dịch Covid-19 lần này, sự công bằng, bình đẳng - thứ đã được ghi nhớ trong nhiều bản tuyên ngôn vẫn là thứ cần được bảo đảm trên hết. Nhưng, cũng không thể phủ nhận, Hộ chiếu vaccine có khả năng đem lại những tia hy vọng mới cho nhịp sống toàn cầu.

Ai có thể cản con người hy vọng. Mà cuộc sống thì vẫn cứ phải tiếp diễn. Thế nên, cứ hãy tin, Hộ chiếu vaccine biết đâu đấy, cũng có thể thắp nên dù chỉ là ánh sáng nhỏ cuối đường hầm “Covid”./.

Hà Anh