Bỏ xuất trình sổ hộ khẩu là chủ trương được người dân rất ủng hộ, bởi việc phải có sổ hộ khẩu mới giải quyết được các giao dịch dân sự, thủ tục hành chính (GDDS, TTHC) đã gây ra nhiều khó khăn cho người dân. Tuy nhiên, để thực hiện việc bỏ sổ hộ khẩu theo yêu cầu của Chính phủ, một khối lượng lớn công việc cần phải gấp rút triển khai.

Phóng viên VOV bàn luận về vấn đề này với Thiếu tá Hoàng Văn Dũng (ảnh nhỏ), Phó Giám đốc Trung tâm Quốc gia về dân cư, Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an.

Trong Nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 8 mới đây, Chính phủ đã yêu cầu UBND cấp tỉnh rà soát, điều chỉnh ngay để bãi bỏ các quy định về việc yêu cầu xuất trình sổ hộ khẩu trong các GDDS, TTHC của công dân. Vậy dự kiến đến thời điểm nào việc xuất trình sổ hộ khẩu này sẽ được bãi bỏ, thưa ông?

Bỏ xuất trình sổ hộ khẩu là bước đi quyết liệt để tiến tới bỏ hoàn toàn sổ hộ khẩu từ 1/1/2023, là nền tảng trong việc phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025.
Theo quy định tại Khoản 3, Điều 38, Luật Cư trú năm 2020, kể từ 1/7/2021, Luật Cư trú có hiệu lực. Sổ hộ khẩu, sổ tạm trú (SHK, STT) giấy đã được cấp sẽ vẫn được sử dụng và có giá trị như giấy tờ, tài liệu xác nhận về cư trú cho đến hết 31/12/2022. Như vậy, kể từ 1/1/2023, khi giải quyết các GDDS, TTHC cho dân, cơ quan có thẩm quyền sẽ không được yêu cầu xuất trình SHK, STT để chứng minh các thông tin cá nhân của công dân và thông tin về nơi thường trú của cá nhân, hộ gia đình.

Đối với việc dừng xuất trình SHK, STT trong các GDDS, TTHC của công dân thì Luật Cư trú năm 2020 quy định, thay thế việc đăng ký quản lý cư trú từ phương thức quản lý thủ công bằng SHK giấy sang phương thức quản lý hiện đại bằng công nghệ thông tin, tức là quản lý bằng việc sử dụng mã số định danh cá nhân để truy cập, cập nhật, điều chỉnh trên cơ sở dữ liệu (CSDL) Quốc gia về dân cư. Quy định này thể hiện ý nghĩa quan trọng của Luật và mang tính chất là cuộc cách mạng trong đổi mới quản lý cư trú phù hợp với xu thế quản lý của Chính phủ. Thông tin về nơi cư trú của mỗi công dân là trường thông tin, dữ liệu số sẽ được cập nhật, điều chỉnh trên CSDL Quốc gia về dân cư, CSDL về cư trú; đồng thời thông qua công tác kết nối, chia sẻ và khai thác thông tin giữa CSDL Quốc gia về dân cư với các CSDL Quốc gia về chuyên ngành khác để được sử dụng thông tin về cư trú của công dân đã có trong CSDL Quốc gia về dân cư.

Cho đến nay, nhiều người vẫn băn khoăn rằng sẽ có phương án nào thay thế SHK để chứng minh thông tin cư trú? Những biện pháp đó liệu có thuận lợi, nhanh chóng hơn phương pháp cũ? Ông có chia sẻ như thế nào về những băn khoăn này của người dân?

Để triển khai thực hiện quy định của Luật Cư trú năm 2020 thống nhất, đồng bộ, hiệu quả nhằm tạo điều kiện thuận lợi, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, Bộ Công an đã hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương thực hiện 7 giải pháp để sử dụng thông tin công dân, thay thế cho việc xuất trình SHK, STT khi thực hiện các GDDS, TTHC.

Thứ nhất, sử dụng Thẻ căn cước công dân gắn chip, điện tử là giấy tờ pháp lý chứng minh thông tin về cá nhân, về nơi thường trú.

Thứ hai, sử dụng các thiết bị đọc mã QR code trên Thẻ căn cước công dân có gắn chip. Công dân và cơ quan, tổ chức sử dụng thiết bị đọc mã QR code theo tiêu chuẩn do Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành, tích hợp với máy tính hoặc các thiết bị di động để đọc thông tin công dân.

Thứ ba, có thể sử dụng những thiết bị đọc chip trên Thẻ căn cước công dân để phục vụ các GDDS, TTHC. Thiết bị này do Trung tâm Dữ liệu quốc gia và dân cư, Cục Cảnh sát Quản lý hành chính và trật tự xã hội (Bộ Công an) phối hợp nghiên cứu, sản xuất. Hiện nay, công an cấp huyện đã được trang cấp và đang sử dụng.

Thứ tư, người dân khi tra cứu các thông tin cá nhân thì được thực hiện tra cứu trực tuyến trong cơ sở dữ liệu Quốc gia dân cư khi thực hiện các GDDS, TTHC trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia và Cổng Dịch vụ công của Bộ Công an.

Thứ năm, sử dụng ứng dụng VinID để thể hiện thông tin trên các thiết bị điện tử. Thứ sáu, có thể sử dụng giấy tờ xác nhận thông tin về cư trú ban hành kèm theo Thông tư số 56 ngày 15/5/2021 của Bộ Công an. Đối với nội dung này, công dân trực tiếp đến cơ quan đăng ký cư trú trong cả nước, không phụ thuộc vào nơi cư trú của công dân, để đề nghị cấp giấy xác nhận thông tin về cư trú hoặc gửi yêu cầu xác nhận thông tin về cư trú qua dịch vụ công trực tuyến khi cần thiết và Cổng Dịch vụ công Quốc gia cũng như Cổng Dịch vụ công của Bộ Công an, Cổng Dịch vụ công về quản lý cư trú. Khi thực hiện, cơ quan đăng ký cư trú sẽ cấp giấy tờ xác nhận thông tin về cư trú cho công dân dưới hình thức văn bản hoặc văn bản điện tử theo yêu cầu của công dân. 

Giấy xác nhận thông tin về cư trú sẽ có giá trị 30 ngày kể từ ngày cấp và có giá trị 6 tháng kể từ ngày cấp đối với trường hợp theo quy định tại Khoản 1, Điều 9 của Luật Cư trú. Thứ bảy, sử dụng thông báo về số định danh cá nhân, thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo quy định tại Thông tư 59 của Bộ Công an. Với nội dung này, Bộ Công an đã chỉ đạo thực hiện cấp thông báo số định danh và thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia dân cư cho 100% người dân mà chưa được cấp căn cước công dân trên toàn quốc để người dân có thể sử dụng giải quyết các GDDS, TTHC và cần chứng minh nơi cư trú của mình.

Sổ hộ khẩu đã được sử dụng trong các GDDS, TTHC suốt một thời gian dài ở rất nhiều lĩnh vực của đời sống dân sinh. Vậy ông đánh giá như thế nào về khối lượng công việc khi thực hiện rà soát, điều chỉnh để bãi bỏ các quy định về việc yêu cầu xuất trình sổ hộ khẩu trong các GDDS, TTHC của công dân, cũng như những khó khăn vướng mắc có thể nảy sinh trong quá trình này?

Trong quá trình xây dựng Luật Cư trú, Bộ Công an đã rà soát các văn bản quy phạm pháp luật cần sửa đổi, bổ sung liên quan đến SHK. Tại 19 Nghị quyết của Chính phủ, 3 luật, 22 nghị định của Chính phủ cũng như 54 thông tư của các bộ, ngành đã được sửa đổi, bổ sung trong Luật Cư trú năm 2020.

Theo đánh giá, số lượng các công việc rà soát rất lớn, liên quan trực tiếp đến nhiều lĩnh vực và bộ, ngành. Mặt khác, việc điều chỉnh quy định của pháp luật cũng như theo lộ trình quy định của pháp luật theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sẽ ảnh hưởng đến tiến độ điều chỉnh quy định của pháp luật liên quan đến SHK.

Để thực hiện kịp thời và có hiệu quả nhiệm vụ này, lãnh đạo Bộ Công an đã chỉ đạo rất quyết liệt và tham mưu kịp thời cho Chính phủ ban hành Nghị quyết chỉ đạo bộ, ngành, UBND các tỉnh khẩn trương thực hiện rà soát, điều chỉnh ngay để bãi bỏ các quy định về việc yêu cầu xuất trình SHK, cũng như theo hướng một nghị định sẽ sửa nhiều nghị định. Bộ Công an cũng phối hợp với các bộ, ngành liên quan để xây dựng một Nghị định sửa đổi của 22 Nghị định liên quan đến việc xuất trình SHK khi thực hiện các GDDS, TTHC cho nhân dân.

Hiện nay, một số địa phương đã tiến hành thu hồi SHK, trong đó có trường hợp thu hồi SHK không đúng quy định, gây khó khăn cho người dân. Vậy ông có thể cho biết, khi đã có phương án thay thế để chứng minh thông tin cư trú của người dân thì việc thu hồi SHK sẽ được tiến hành như thế nào?

Theo quy định tại Khoản 3 điều 38 của Luật Cư trú năm 2020, trường hợp thông tin trong SHK, STT khác với thông tin trong cơ sở dữ liệu về cư trú, cơ sở quốc gia về dân cư thì sử dụng thông tin về cư trú. Hiện nay, Bộ Công an không có chủ trương thu hồi đồng loạt SHK mà chỉ mà chỉ khi công dân thực hiện các thủ tục về đăng ký cư trú dẫn đến thay đổi thông tin trong SHK, STT thì cơ quan đăng ký cư trú có trách nhiệm thu hồi SHK, STT đã cấp để thực hiện điều chỉnh, cập nhật thông tin trong cơ sở dữ liệu về cư trú theo quy định của Luật này, không cấp mới, cấp lại SHK, STT. Căn cứ theo quy định này, kể từ khi Luật Cư trú có hiệu lực, Bộ Công an cũng đã không cấp mới, cấp lại SHK, STT giấy.

Thời gian qua, Bộ Công an đã chỉ đạo các địa phương tăng cường công tác tuyên truyền để người dân có thể nắm và chấp hành có hiệu quả quy định của Luật Cư trú. Thời gian tới, Bộ Công an sẽ có biện pháp để kiểm tra thực hiện quy định thu hồi SHK giấy để đảm bảo công an cấp có thẩm quyền thực hiện đúng quy định của Luật Cư trú và chấn chỉnh xử lý những trường hợp thu hồi không đúng quy định, gây phiền hà cho người dân.
Xin cảm ơn ông!