Nợ nần, thiếu tiền mua sắm là câu trả lời chung của hầu hết các bà mẹ tại huyện Kỳ Sơn từng sang Trung Quốc bán bào thai mà chúng tôi hỏi chuyện. Trong căn nhà sàn không có vật dụng gì đáng giá, chị Lữ Thị Liên (34 tuổi, sang Trung Quốc bán bào thai năm 2017), ở bản Đỉnh Sơn 1, xã Hữu Kiệm cho biết, nhờ số tiền 50 triệu đồng bán con mà chị sửa được nhà và trả hết nợ. Tương tự, chị Lương Thị Sâm (33 tuổi) ở bản Đỉnh Sơn 2, xã Hữu Kiệm cũng thực hiện hành trình bán con để trả nợ. Bế đứa con gần 3 tuổi đang ngủ trên tay, chị Sâm chia sẻ, chồng say rượu suốt ngày, không bán con lấy tiền đâu mà trả nợ, mua xe máy. “Bán con được 70 triệu đồng, tôi trả tiền vay làm nhà 15 triệu, mua xe máy 25 triệu, số còn lại mua gạo, mua đồ mấy tháng nay đã hết. Hết tiền, chồng lại đi Đắk Nông, tôi ở nhà làm rẫy” - Lương Thị Sâm nói.

Từ thực tế địa phương, nơi có đến 21 trong tổng số 26 phụ nữ sang Trung Quốc bán bào thai, ông Nguyễn Hữu Lượng, Chủ tịch UBND xã Hữu Kiệm cho rằng, ngoài nguyên nhân khó khăn về kinh tế thì nhận thức của người dân là vấn đề cốt yếu. Tuy một nửa số hộ của xã thuộc diện hộ nghèo, nhưng chưa đến mức đói ăn, đứt bữa. Các ngành chức năng của tỉnh, huyện luôn quan tâm hỗ trợ gạo (nhất là dịp giáp hạt, lễ Tết), con giống vật nuôi... Và thực tiễn cho thấy, hầu hết số tiền mà các bà mẹ có được sau khi bán bào thai đều dùng cho việc trả nợ, mua sắm vật dụng gia đình như ti vi, xe máy.

Ông Lượng cho biết, trước thực trạng nhiều phụ nữ trên địa bàn đi bán bào thai, địa phương đã tiến hành gặp gỡ từng trường hợp, mời họ lên xã cam kết không tái phạm. Tuy nhiên, cam kết chỉ là... cam kết, nguy cơ tái diễn vẫn xảy ra. Thống kê cho thấy, thời gian qua, trên địa bàn xã Hữu Kiệm vẫn có 3 trường hợp đi bán bào thai lần 2 sau khi ký cam kết. “Yêu cầu người dân ký cam kết chỉ là bước đầu thôi. Về lâu về dài, chúng tôi kiến nghị với các cấp, các ngành xem xét ban hành chế tài, làm sao để giải quyết triệt để, giữ yên bản làng”.

Với chức năng chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích của phụ nữ, bà Vũ Thị Huyền, Chủ tịch Hội Phụ nữ huyện Kỳ Sơn trầm tư, thực trạng nhiều chị em trên địa bàn sang Trung Quốc bán đi “giọt máu” của mình là việc hết sức đau lòng. Hội cảm thấy có lỗi khi chưa hoàn thành trách nhiệm, dù trước đó các cấp hội từ huyện đến xã luôn tuyên truyền, vận động nhưng như “muối bỏ bể”. Giải pháp tức thời hiện nay của Hội phụ nữ là rà soát tất cả các trường hợp đang mang thai trên địa bàn, đặc biệt là ở hai xã Chiêu Lưu, Hữu Kiệm cùng ăn, cùng ở để “nắm bắt” tình hình và tuyên truyền. Những trường hợp khả nghi, huyện hội sẽ cắt cử hội viên theo dõi hằng ngày. Bà Vũ Thị Huyền cho biết: “Các xã “nóng bỏng” này, chúng tôi phân công hội viên xuống cơ sở, cùng ăn, cùng ở để nắm bắt tình hình, tổ chức các hoạt động bên lề, vừa tuyên truyền vừa nghe ngóng tình hình. Bên cạnh đó phối hợp với các đoàn thể đến các gia đình có nghi ngờ để tuyên truyền, vận động”.

Đại tá Nguyễn Hữu Cầu, Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An cho biết, sau khi rà soát, nắm tình hình về thực trạng bán bào thai ở huyện miền núi Kỳ Sơn, công an địa phương đã báo cáo lãnh đạo tỉnh. Từ đó, tỉnh Nghệ An yêu cầu ban, ngành liên quan huyện Kỳ Sơn tăng cường tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, để nhân dân hiểu hành vi sinh và bán con ở Trung Quốc là vi phạm pháp luật. Cùng với đó là dồn sức cho xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân. Công an tỉnh Nghệ An đã có văn bản báo cáo Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao xin ý kiến hướng dẫn xử lý thực trạng này. “Vấn đề mấu chốt là tập trung phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao nhận thức pháp luật cho bà con. Bên cạnh đó là có những tháo gỡ về mặt pháp luật để có thể hợp tác với Trung Quốc cùng điều tra, ngăn chặn loại tội phạm này”.