Trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại kỳ họp thứ 7, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng hoàn thiện cơ chế về tài chính, các quy định về kinh tế trong lĩnh vực báo chí là cần thiết và phù hợp thực tiễn để bảo đảm cho báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ. Phóng viên Báo VOV đã có buổi trò chuyện với TS. Dương Thị Kim Liên, Viện trưởng Viện Hỗ trợ Đổi mới Sáng tạo Doanh nghiệp (IBIA) về vấn đề này. 

Thưa bà, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng hoàn thiện cơ chế về tài chính, các quy định về kinh tế trong lĩnh vực báo chí là cần thiết và phù hợp thực tiễn để bảo đảm cho báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ, quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?

Báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của người dân là công cụ đấu tranh chống lại những tiêu cực trong xã hội. Tuy nhiên, trước những thách thức lớn từ kỹ thuật và công nghệ mới trong kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo (AI), sự cạnh tranh của các nền tảng truyền thông mới và mạng xã hội, báo chí đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là về mặt tài chính.

Các cơ chế tài chính hiện tại chưa đủ linh hoạt và phù hợp để hỗ trợ báo chí phát triển trong bối cảnh mới. Việc hoàn thiện cơ chế tài chính sẽ giúp các cơ quan báo chí có nguồn lực để đầu tư vào kỹ thuật và công nghệ, nâng cao chất lượng thông tin và cải thiện hiệu quả hoạt động. Đồng thời, các quy định về định mức kinh tế sẽ cung cấp một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, giúp các cơ quan báo chí quản lý tài chính và hoạt động một cách hiệu quả hơn. Điều này không chỉ giúp các cơ quan báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị và xã hội mà còn đảm bảo quyền lợi của người dân trong việc tiếp cận thông tin chính xác và kịp thời.

Chính vì vậy, hoàn thiện cơ chế tài chính là một trong những giải pháp quan trọng để hỗ trợ báo chí vượt qua khó khăn, nâng cao chất lượng thông tin, đáp ứng tốt nhu cầu của công chúng và tiếp tục phát triển.

Với chi phí sản xuất ngày càng tăng trong tất cả các lĩnh vực, từ thù lao chi trả cho nguồn nhân lực tới tổ chức sản xuất... Dịch vụ báo chí là dịch vụ sự nghiệp công cơ bản, thiết yếu. Vậy, theo bà Nhà nước có cần hỗ trợ và bảo đảm các điều kiện để báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ?

Với vai trò thiết yếu của báo chí trong việc cung cấp thông tin, Nhà nước cần hỗ trợ và bảo đảm các điều kiện cần thiết để báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ. Bởi chi phí sản xuất trong lĩnh vực báo chí ngày càng tăng, bao gồm chi phí cho nguồn nhân lực, tổ chức sản xuất, và kỹ thuật, công nghệ.

Trong khi, báo chí công đóng vai trò thiết yếu cung cấp thông tin, duy trì thông tin minh bạch và dân chủ. Vì vậy, sự hỗ trợ của Nhà nước là cần thiết để đảm bảo cho các cơ quan báo chí hoạt động hiệu quả và đáp ứng nhu cầu thông tin chất lượng, minh bạch và kịp thời của công chúng.

Theo tôi, Nhà nước cần có các cơ chế hỗ trợ tài chính đặc thù để đảm bảo các cơ quan báo chí có đủ nguồn lực hoạt động hiệu quả. Điều này không chỉ giúp báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, thông tin, tuyên truyền mà còn bảo vệ quyền lợi của người dân trong việc tiếp cận thông tin chất lượng, chính xác và kịp thời. Hỗ trợ từ Nhà nước có thể bao gồm việc tăng cường ngân sách, cung cấp các khoản hỗ trợ về cơ sở hạ tầng kỹ thuật và công nghệ, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan báo chí trong việc tiếp cận các nguồn tài chính khác. Sự hỗ trợ này sẽ giúp báo chí vượt qua khó khăn tài chính, duy trì chất lượng thông tin và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng. Điều này giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các cơ quan báo chí, từ đó có thể tập trung vào việc nâng cao chất lượng nội dung và phục vụ công chúng tốt hơn.

Bên cạnh cơ chế giao nhiệm vụ chi thường xuyên từ ngân sách, việc áp dụng cơ chế đặt hàng cung cấp dịch vụ sự nghiệp công là một nguồn lực quan trọng để tăng kinh phí cho cơ quan báo chí là đơn vị sự nghiệp công lập. Bà đánh giá về vấn đề này như thế nào?

Một hệ thống báo chí mạnh mẽ và độc lập là nền tảng cho một xã hội dân chủ và minh bạch, nơi mà công chúng tiếp cận được thông tin có chất lượng và đầy đủ,  giúp họ có khả năng tham gia vào các quyết định quan trọng. Vì vậy, áp dụng cơ chế đặt hàng là một giải pháp quan trọng và hiệu quả để tăng cường nguồn lực tài chính cho các cơ quan báo chí.

Cơ chế này cho phép Nhà nước đặt hàng các sản phẩm báo chí cụ thể, từ đó tạo ra nguồn thu ổn định cho các cơ quan báo chí và đảm bảo rằng các nhiệm vụ chính trị và thông tin tuyên truyền được thực hiện một cách hiệu quả. Việc áp dụng cơ chế đặt hàng không chỉ giúp tăng kinh phí mà còn thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh giữa các cơ quan báo chí, khuyến khích sự sáng tạo và nâng cao chất lượng dịch vụ. Các cơ quan báo chí sẽ phải đáp ứng các yêu cầu cụ thể về chất lượng và thời gian, từ đó cải thiện hiệu suất và hiệu quả hoạt động.

Ngoài ra, cơ chế đặt hàng còn giúp minh bạch hóa quá trình phân bổ ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả. Điều này cũng giúp tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan báo chí, thực hiện các nhiệm vụ được giao và đáp ứng tốt các yêu cầu của công chúng và Nhà nước.

Tóm lại, việc áp dụng cơ chế đặt hàng cung cấp dịch vụ sự nghiệp công là một bước quan trọng trong việc hỗ trợ và phát triển các cơ quan báo chí, giúp vượt qua các khó khăn tài chính và nâng cao chất lượng dịch vụ thông tin.

Bà có đề xuất, kiến nghị gì để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế tài chính đối với cơ quan báo chí trong thời gian tới?

Để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế tài chính đối với các cơ quan báo chí, theo tôi cần khẩn trương hoàn thiện và cập nhật các văn bản pháp lý liên quan đến cơ chế tài chính và định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực báo chí. Điều này sẽ giúp tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc cho các cơ quan báo chí trong việc lập kế hoạch tài chính, quản lý chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ. Trong tình hình mới, Bộ Thông tin và Truyền thông cần sớm ban hành Thông tư quy định quy trình xây dựng, thẩm định và ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực báo chí.

Cần áp dụng và mở rộng cơ chế đặt hàng cung cấp dịch vụ sự nghiệp công, việc đặt hàng từ Nhà nước sẽ đảm bảo rằng các cơ quan báo chí có đủ nguồn lực để hoạt động hiệu quả và nâng cao chất lượng thông tin. Cơ chế đặt hàng thường xuyên và định kỳ sẽ giúp đảm bảo nguồn thu ổn định và khuyến khích sự phát triển bền vững của các cơ quan báo chí.

Các cơ quan báo chí cần nâng cao năng lực quản lý tài chính, đảm bảo sử dụng hiệu quả và minh bạch nguồn ngân sách được cấp. Điều này sẽ giúp tăng cường trách nhiệm giải trình và đảm bảo rằng các nguồn lực được sử dụng đúng mục đích. Đặc biệt, việc nâng cao năng lực quản lý sẽ giúp các cơ quan báo chí tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực sẵn có và đảm bảo chất lượng dịch vụ.

Cần tăng cường sự tham gia của xã hội, các doanh nghiệp và các tổ chức phi chính phủ trong việc hỗ trợ và phát triển báo chí. Sự hỗ trợ từ các nguồn lực xã hội sẽ giúp đa dạng hóa nguồn thu và tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan báo chí phát triển bền vững. Đa dạng hóa nguồn thu cũng giúp các cơ quan báo chí tăng cường tính tự chủ tài chính và giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn ngân sách Nhà nước.

Xin cảm ơn bà!