Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) vừa được Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ 6 thiết kế một điều về nhân tài và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, cho thấy sự tiến bộ và khẳng định tầm quan trọng của vấn đề này. Trong bối cảnh hiện nay, đây được xem là nội dung đặc biệt quan trọng, nếu làm tốt sẽ giúp Thủ đô phát triển mạnh mẽ, đột phá để đạt được các mục tiêu đề ra.

Thực tế kinh nghiệm thế giới cho thấy, các nước đã vượt qua các bẫy thu nhập trung bình thành công và trở thành các nước phát triển, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore hay gần đây là Trung Quốc đều rất ít khi dựa vào tài nguyên mà chủ yếu dựa vào thu hút nhân tài để bứt phá và phát triển.

Không thể ngồi chờ nhân tài đến với mình

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, giai đoạn 2013 - 2022, Hà Nội chỉ thu hút được 55 thủ khoa các trường đại học; Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều chính sách trong giai đoạn 2018 - 2022 cũng chỉ thu hút được 5 nhân tài.

Thực tế cho thấy, không thể chỉ đưa ra một số ưu đãi và chờ người tài tự đến với mình mà phải chủ động tìm kiếm, phát hiện, từ đó lôi kéo để thu hút họ. Chính phủ nhiều quốc gia, các tập đoàn, doanh nghiệp lớn, các cơ sở nghiên cứu, vườn ươm công nghệ đã chủ động tìm kiếm, phát hiện nhân tài từ rất sớm, khi họ còn đang là học sinh, sinh viên, sẵn sàng hỗ trợ kinh phí học tập, trả lương, ký cam kết tuyển dụng từ trước khi ra trường. Vì vậy, nếu chỉ thu hút, trọng dụng nhân tài là chưa đủ mà cần phải có chính sách để tìm kiếm và phát hiện nhân tài.

Vị đại biểu Quốc hội đoàn Cần Thơ đề xuất xây dựng một chương riêng với tên “Đào tạo, bồi dưỡng, phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao” và nghiên cứu bổ sung thêm một số quy định.

Một là, xây dựng chính sách thông tin truyền thông về phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Hai là, bổ sung cơ chế, chính sách về phát hiện sớm nhân tài, từ đó có lộ trình hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng vào những ngành nghề, lĩnh vực trọng điểm cần thiết cả trong khu vực công và các khu vực quan trọng khác.

Ba là, bổ sung cơ chế, chính sách về xây dựng môi trường làm việc công bằng, chuyên nghiệp, văn minh, hiện đại, tạo mọi điều kiện để người tài phát triển, cống hiến, thực hiện bằng được phương châm “4 Không”: Không được, không thể, không muốn và không dám tham nhũng.

Bốn là xem xét bổ sung chính sách hỗ trợ nhà ở như mua, thuê, thuê mua, điều kiện làm việc tại nhà, các chế độ hỗ trợ khác cho gia đình, vợ, con người có tài để giúp họ yên tâm cống hiến, làm việc.

Ngoài ra, cân nhắc chính sách thử nghiệm cho phép chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đã khẳng định được tài năng, kinh nghiệm của mình tại các nước phát triển, các cơ sở nghiên cứu uy tín cao, các tập đoàn đa quốc gia trên thế giới có thể được phép nắm giữ các vị trí lãnh đạo điều hành tại các tổ chức, đơn vị dự án, đề án nghiên cứu thuộc các trường đại học, các viện nghiên cứu, các trung tâm đổi mới sáng tạo, đơn vị sự nghiệp công. Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, các nước như Malaysia hoặc Thái Lan đang làm rất tốt việc này.

Với quy định thu hút trọng dụng nhân tài và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của Thủ đô, đại biểu Dương Khắc Mai – Phó trưởng đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Đắk Nông đánh giá nội dung này nhằm tạo ra cú hích trong cơ chế thu hút và trọng dụng phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao cho Thủ đô Hà Nội.

Tuy nhiên, để quy định có tính khả thi hơn, ông cho rằng cần trao quyền cho HĐND thành phố Hà Nội ban hành các văn bản quy định cụ thể hơn với các đối tượng cần thu hút. Có sự phân loại các đối tượng một cách rõ ràng để có quy định về chế độ, chính sách cho phù hợp trong việc tuyển dụng, bổ nhiệm và đãi ngộ.

Đặc biệt, giữ chân được người tài cũng như cần lưu ý đến một số điều kiện đảm bảo khác như xây dựng môi trường làm việc phù hợp, môi trường làm việc khuyến khích sự năng động, sáng tạo, đổi mới, tạo điều kiện cho người tài năng cống hiến và thăng tiến.

“Môi trường mà ở đó họ được khẳng định chính mình, bộc lộ năng lực, sở trường, được tôn trọng và trọng dụng là điều quan trọng hơn cả đối với người tài, thậm chí còn có vai trò ý nghĩa quan trọng hơn cả chế độ đãi ngộ” - ông Dương Khắc Mai nói.

Cơ chế thông thoáng để nhân tài cống hiến

Dẫn câu nói “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”, Hòa thượng Thích Thanh Quyết (đoàn Quảng Ninh) đề nghị trong Luật Thủ đô (sửa đổi) lần này cần làm rõ một số cơ chế, chính sách đặc thù, thiết thực, áp dụng được ngay để xây dựng Thủ đô trở thành một trung tâm giáo dục chất lượng cao ngang tầm khu vực và quốc tế. Đặc biệt, phải quan tâm tới việc quy định về thu hút, trọng dụng nhân tài và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để phát triển Thủ đô và phát triển cả nước.

Về chính sách, đại biểu cho rằng, dự thảo luật mới chỉ đề cập sơ lược về tuyển dụng, thu hút nhân tài vẫn còn chung chung, không định hình được tiêu chí áp dụng trong thực tiễn; chưa quy định rõ về cách thức tổ chức sử dụng nhân tài sau khi được tuyển dụng; chưa thể hiện rõ chế độ thù lao dành cho nhân tài; chính sách đào tạo, bồi dưỡng quy hoạch, đánh giá, sử dụng, bổ nhiệm nhân tài sau khi được vào làm việc các cơ quan của nhà nước.

“Tôi đồng tình cần có quỹ phát triển nhân tài, tạo cơ chế thông thoáng, vượt trội để nhân tài cống hiến cho Thủ đô và đất nước tốt hơn” - đại biểu Thích Thanh Quyết nói.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cũng nhấn mạnh, Thủ đô Hà Nội cần phải có chế độ chính sách đặc thù để có cơ chế tốt, cơ chế thoáng thu hút được nhân tài. Tuy nhiên, quy định còn những nội dung ghi rất chung chung là Hà Nội phát triển nguồn nhân lực nói chung, mà chưa giải thích được rõ ràng căn cứ pháp lý cho những đối tượng thuộc diện chưa có quy định.

Ông ví dụ đào tạo học sinh, sinh viên nhưng đối tượng học sinh, sinh viên này có cơ chế đặc thù như thế nào và đối tượng học ra sao? Thời gian qua ở một số nơi, ngân sách hỗ trợ đào tạo sinh viên nhưng học xong xong không về nước, có về cũng không phục vụ cho cơ quan Nhà nước.

“Tôi thống nhất nhưng phải có quy định cụ thể để ràng buộc về phục vụ cho thành phố như thế nào, ra làm sao, trong thời gian bao nhiêu năm, để mang lại hiệu quả, không phải như trước đây” - ông Phạm Văn Hoà lưu ý.

Theo VOV.VN