Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng thường được hình dung là con người của hành động với tính cách quyết liệt, chắc chắn, “nói được, làm được”, không né tránh những vấn đề quân sự, ngoại giao phức tạp. Khí chất đó là biểu hiện của một bộ óc chiến lược với chiều sâu trí tuệ và sự kiên định hiếm có.

Là con trai của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - cố Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh luôn ý thức về bổn phận sâu sắc đối với Tổ Quốc. Cuộc đời hơn 40 năm quân ngũ của ông để lại nhiều di sản quan trọng trong lĩnh vực tình báo quốc phòng, đối ngoại quốc phòng và xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam. Cũng chính vì lẽ đó mà khi nghe tin Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh qua đời, những người làm công tác đối ngoại Quốc phòng luôn cảm thấy hụt hẫng và tiếc thương hơn cả, bởi với họ, Thượng tướng không chỉ là người làm công tác đối ngoại xuất sắc mà còn là một thần tượng, một người thầy đáng để học tập, noi theo.

“Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh khi vào vị trí này đã có nhiều đổi mới, đưa đối ngoại quốc phòng lên một tầm cao, trở thành mũi quan trọng trong hoạt động đối ngoại của Đảng, Nhà nước. Tôi cho đấy là con người rất thông minh, đặc biệt là trong hoạt động của mình, quán triệt, nắm bắt rất tốt đường lối, chủ trương của Đảng, cập nhật được tình hình diễn biến trong nước cũng như quốc tế để đưa vào hoạt động đối ngoại. Chúng tôi thấy, đối ngoại của Đảng, của Nhà nước phát triển lên tầm vóc như hiện nay thì có đóng góp của đối ngoại quốc phòng, trong đó có vai trò cá nhân của đồng chí Nguyễn Chí Vịnh rất là lớn”- Trung tướng Khuất Việt Dũng, nguyên Chính ủy Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng nhận định về Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh.

Là người có khoảng thời gian dài được làm việc, phục vụ Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong công tác đối ngoại Quốc phòng, Thiếu tướng Lê Văn Cầu, nguyên Phó Cục trưởng Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng không khỏi bàng hoàng, tiếc thương người thủ trưởng của mình khi nghe tin Thượng tướng từ trần. Thiếu tướng Lê Văn Cầu nhớ mãi những kỷ niệm khi được tháp tùng Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh với niềm tự hào và khâm phục. Thiếu tướng Lê Văn Cầu cho rằng, tướng Vịnh được thế giới biết đến là một nhà quân sự kiên định, mềm dẻo, không né tránh những vấn đề gai góc trong quan hệ quốc tế, là người đầu tiên phát biểu công khai về chính sách quốc phòng “3 không” của Việt Nam vào năm 2010, và cũng là người đã quyết liệt tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng triển khai xây dựng, đưa Cảng Quốc tế Cam Ranh đi vào hoạt động, trở thành biểu tượng cụ thể và sinh động về chính sách quốc phòng “4 không” hiện nay của Việt Nam.

Đặc biệt, trong 12 năm giữ cương vị Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng sáng tạo ra nhiều cơ chế hoạt động hiệu quả, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Một trong những cơ chế ấy là đối thoại chiến lược, chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng. Theo Thiếu tướng Lê Văn Cầu, các cuộc đối thoại này không chỉ diễn ra với các quốc gia có chung nhiều lợi ích với Việt Nam mà cả với những đối tác còn có những điểm bất đồng.

"Phương pháp làm việc của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh rất thẳng thắn khi trao đổi với các đối tác, từ tư duy thể hiện ra thành lời nói của đồng chí thứ trưởng vừa có tính khoa học, vừa có tính thuyết phục, vừa tình cảm mà vừa hợp lý và làm cho các đối tác người ta dần dần phát triển được tình cảm đối với người Việt chúng ta. Tôi nghĩ chính bản thân họ cũng cảm thấy khâm phục. Chưa bao giờ tôi thấy Thứ trưởng Nguyễn Chí Vịnh trong những lần chúng tôi đi công tác làm việc với bạn mà có sự căng thẳng dù bất kỳ nội dung, mục tiêu chuyến thăm đó như thế nào. Trong cuộc đời làm công tác đối ngoại tôi luôn coi Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là một người thầy, giúp chúng tôi trưởng thành rất là nhiều”

Là người đồng hành cùng Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong việc tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác Đối ngoại Quốc phòng, Thượng tướng Võ Văn Tuấn, nguyên Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam không chỉ làm tròn trách nhiệm với vai trò là Phó Trưởng Ban Chỉ đạo công tác đối ngoại Bộ Quốc phòng, mà còn là người bạn, người trợ thủ đắc lực giúp Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.

Trong công việc, hai người là cấp trên, cấp dưới, nhưng ngoài đời thường, họ là những người bạn tri kỷ, tâm giao, vì thế, khi nghe tin Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh qua đời, Thượng tướng Võ Văn Tuấn đã quân phục chỉnh tề đứng ở sân nhà riêng của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, đợi người bạn của mình được xe cấp cứu đưa về và giơ tay chào tiễn biệt trong niềm thương tiếc vô hạn.

Thượng tướng Võ Văn Tuấn nói về những cống hiến, đóng góp của người bạn tâm giao ấy bằng cả trái tim. Theo Thượng tướng Võ Văn Tuấn, thực hiện chủ trương của Đảng và Quân đội, hai ông là những người đã “xây những viên gạch đầu tiên” cho lực lượng gìn giữ hoà bình Việt Nam cách đây gần 10 năm. Từ những bước chân tìm hiểu trên thực địa ở châu Phi năm 2013 của hai ông, đặc biệt là sự nỗ lực không biết mệt mỏi của cá nhân Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh mà ngày nay, các chiến sĩ Mũ nồi xanh Việt Nam đã và đang là những sứ giả hòa bình của của Việt Nam, một quốc gia luôn có trách nhiệm đối với các vấn đề chung của thế giới.

Cũng theo Thượng tướng Võ Văn Tuấn, trong 12 năm đảm nhiệm cương vị Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã để lại những dấu ấn quan trọng khi là người đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) đầu tiên tại Hà Nội vào năm 2010; là người góp phần quan trọng vào việc bảo vệ thành công lợi ích của Việt Nam tại Biển Đông bằng biện pháp hòa bình và cũng là người tham mưu cho Bộ Quốc phòng Việt Nam thúc đẩy cơ chế giao lưu quốc phòng biên giới với các nước liền kề, tạo ra những bước đột phá mới, góp phần giữ gìn, phát triển mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam với các nước láng giềng:

"Ấn tượng trong tôi, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là một vị tướng có tâm, có tầm, có tài và các suy nghĩ, hành động của anh rất quyết liệt nhưng anh cũng là người rất lắng nghe ý kiến, rất cầu thị, cách xử lý công việc của anh phải nói rất hoàn hảo, nắm bắt công việc rất nhanh nhạy và khả năng đánh giá, nhận định tình hình rồi đưa ra những kết luận rất hiệu quả để tham mưu cho cấp trên trong chỉ đạo những vấn đề mang tính chiến lược. Ngoài ra, đối với cấp dưới, anh là một người rất gần gũi, giản dị, hòa đồng quan tâm, đấy là tác phong được cấp dưới rất yêu mến. Chính vì thế mà anh nắm bắt được cả những tình hình ở dưới. Có lẽ đây là một trong những cái đức tính tương đối đặc biệt của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh mà tôi coi trọng, coi anh là một vị tướng rất có tài"- Thượng tướng Võ Văn Tuấn chia sẻ.

Cùng chí hướng quyết tâm giải quyết những hậu quả đau thương của chiến tranh tại Việt Nam khiến Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh có nhiều người bạn lớn ở Mỹ. Vì lẽ đó mà cựu Thượng nghị sĩ Mỹ Patrick Leahy đã viết những dòng thư xúc động gửi đến gia đình Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh ngay sau khi hay tin người bạn của ông từ giã cõi tạm vào rạng sáng 14/9. Trong thư, ông Patrick Leahy cho rằng, Tướng Vịnh là người cộng sự không thể thiếu trong nỗ lực chung của hai nước nhằm giải quyết những hậu quả bi thảm mà chiến tranh để lại ở Việt Nam. Sự hợp tác ấy, bao gồm việc rà phá bom mìn, hỗ trợ người khuyết tật và tẩy rửa chất độc dioxin tại Đà Nẵng và sân bay Biên Hòa, đã góp phần mở ra nhiều cánh cửa hợp tác, để Việt Nam và Mỹ trở thành Đối tác chiến lược toàn diện như ngày hôm nay. Ông Patrick Leahy bày tỏ “Tôi xin bày tỏ niềm thương tiếc sâu sắc dành cho Tướng Vịnh. Tướng Vịnh và những nỗ lực của mình sẽ mãi được ghi nhớ vì ông là tấm gương về sự lãnh đạo, về lương tâm, và về một nhân cách đã làm thay đổi tiến trình của lịch sử”.

Ngoài những đóng góp cho hoạt động đối ngoại Quốc phòng, thì trong lĩnh vực truyền thông, báo chí, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng được nhiều người tôn là Thầy. Họ học được ở Thượng tướng phương pháp tư duy, tìm ra được những mối liên hệ, nhiều mặt khác nhau của một vấn đề, đặc biệt là không bao giờ sợ khó khăn và sợ hãi. Đối với những nhà báo đã từng phỏng vấn, trò chuyện và làm việc cùng Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, ông không chỉ là một nhân vật hấp dẫn cho những tác phẩm báo chí mà còn là người bạn lớn, người bạn tâm giao, chỉ cho họ cách làm cho thông tin trở nên hấp dẫn, không còn vùng cấm để đưa đến với công chúng, miễn là điều đó có lợi cho cái chung và quốc gia, dân tộc. Và đôi khi, họ còn trở thành cộng sự của Thượng tướng, theo 1 cách rất tự nhiên. Cũng chính vì lẽ đó mà hình ảnh, đất nước, vị thế của Việt Nam và Quân đội nhân dân Việt Nam đã được lan truyền rộng rãi tới bạn bè quốc tế.

Trung tướng Vũ Chiến Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng khẳng định: "Một đóng góp lớn nữa của Thủ trưởng Nguyễn Chí Vịnh trong thời gian phụ trách công tác đối ngoại đó là công tác truyền thông, tuyên truyền về QĐND Việt Nam, về chính sách quốc phòng của Việt Nam đối với bạn bè quốc tế. Dưới sự chỉ đạo của thủ trưởng thì công tác tuyên truyền đối ngoại được đẩy mạnh một cách có chiều sâu, chiều rộng. Qua tuyên truyền thì quân đội ta, nhân dân ta có nhìn nhận về quân đội bảo vệ đất nước, bảo vệ hòa bình và bạn bè nhìn chúng ta với con mắt tin tưởng bởi vì chúng ta tuyên truyền rất thẳng thắn, minh bạch chính sách của chúng ta trong quan hệ đối ngoại”.

Trong quá trình hơn 40 năm công tác, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh luôn thể hiện là người dám nói, dám làm, dám khẳng định, dám đứng lên, dám va vấp, dám đi tiếp, dám vượt qua chông gai để chiến thắng bản thân mình. Đó là bản lĩnh hiếm có của một vị tướng trong thời bình. Thượng tướng đã về cõi vình hằng ở tuổi 65, nhưng với những người đồng đội và thế hệ sau, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh vẫn còn, với những dấu ấn quan trọng trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực đối ngoại quốc phòng - một nhiệm vụ trọng tâm, một bộ phận quan trọng của ba trụ cột đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, thực hiện quan điểm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trong thời bình.

Trần Thanh Tuấn/Phát thanh Quân đội