Thảo luận tại hội trường về kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước ngày 31/5, mặc dù các chỉ tiêu cụ thể về thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế của người lao động đạt được nhưng nhiều đại biểu bày tỏ sự băn khoăn về tính bền vững và những tồn tại, bất cập liên quan đến lĩnh vực này.

Cụ thể, tình trạng nợ BHXH, chậm đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp còn tỷ lệ khá cao, đến nay chưa có giải pháp hữu hiệu để giải quyết căn cơ số nợ đọng chậm đóng bảo hiểm đến hết năm 2021 là 16.350 tỷ đồng; còn thu trùng 4.815 trường hợp BHXH bắt buộc; thu hơn 100.000 bảo hiểm y tế trùng giữa ngân sách nhà nước đóng và hỗ trợ đóng; thu trùng hơn 8.000 thẻ bảo hiểm y tế (BHYT); chi trùng, chi sai bảo hiểm thất nghiệp cần phải thu hồi khoảng 3.000 trường hợp.

Lãng phí nguồn lực kéo dài vì khoản chi sai, chi trùng, nợ BHXH

Theo đại biểu Trần Thị Thanh Lam, đoàn Bến Tre, quy định hàng tháng chủ sử dụng lao động và người lao động đều đóng BHXH, BHYT và bảo hiểm thất nghiệp. Sang tháng thứ hai, tháng thứ ba không đóng thì sẽ biết.

“Tại sao cơ quan BHXH không xử lý mà để kéo dài trong suốt thời gian qua? Trách nhiệm kiểm tra, thanh tra của cơ quan quản lý nhà nước như thế nào. Vậy, những khoản chi sai, chi trùng, nợ BHXH của người lao động tồn đọng nhiều năm qua có phải là lãng phí về nguồn lực, cơ hội của hàng triệu người lao động hay không?”, đại biểu đoàn Bến Tre nêu ý kiến.

Mặt khác, việc ứng dụng công nghệ thông tin kết nối cơ sở dữ liệu luôn được cơ quan thực thi nhiệm vụ đi tiên phong với những khoản chi không nhỏ. Qua rà soát, từ năm 2016 đến năm 2021 lĩnh vực này đã chi đầu tư gần 6.900 tỷ đồng cho ứng dụng công nghệ thông tin, nhưng việc trùng lắp danh sách, bất cập trong chi các chế độ, trong theo dõi, quản lý đối tượng vẫn còn tồn tại, kéo dài, đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục triệt để.

Mặc dù, đây là vấn đề nhiều năm qua cơ quan thẩm tra, cơ quan kiểm toán đã nhiều lần khuyến nghị. Công tác tuyên truyền, vận động phát triển đối tượng được tập trung thực hiện. Tuy nhiên, chưa phổ quát, chưa rộng khắp, chất lượng tuyên truyền ra sao trong khi BHYT, BHXH, bảo hiểm thất nghiệp có tăng nhưng chủ yếu là nhóm đối tượng bắt buộc, chưa thật sự bền vững, nguyên nhân từ đâu.

“Có phải người lao động chưa quan tâm tham gia? Chất lượng dịch vụ cung ứng chưa đảm bảo hay chính sách, chế độ về bảo hiểm chưa thực sự đáp ứng sự mong đợi của người dân? Nhiều câu trả lời còn bỏ ngỏ…”, đại biểu đoàn Bến Tre bày tỏ.

BHXH bắt buộc sai đối tượng

Đại biểu Hoàng Đức Thắng, đoàn Quảng Trị đặt vấn đề về việc chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vừa qua cũng làm xôn xao dư luận. Đại biểu cho biết, tính đến 30/9/2016 đã có 54 BHXH các tỉnh, thành phố thực hiện thu BHXH bắt buộc đối với 4.240 cá nhân là chủ hộ kinh doanh cá thể và đến hết tháng 12/2021 vẫn còn 35 BHXH tỉnh, thành phố tiếp tục thu BHXH bắt buộc với 779 chủ hộ kinh doanh cá thể.

Việc thu BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh cá thể đang có cách hiểu và nhiều ý kiến khác nhau. Để thống nhất nhận thức thực hiện chính sách BHXH với các chủ hộ kinh doanh, cá thể nhằm đảm bảo quyền lợi cho người tham gia theo đúng quy định của pháp luật. BHXH Việt Nam đã chỉ đạo bảo hiểm các địa phương dừng thu BHXH đối với chủ kinh doanh cá thể. Đồng thời có văn bản báo cáo đề xuất gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Mặt khác, phê bình nghiêm khắc, nghiêm túc kiểm điểm, rút kinh nghiệm với các lãnh đạo, tập thể, cá nhân có liên quan.

Việc chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia đóng BHXH về bản chất là tích cực, góp phần tăng thêm diện bao phủ BHXH, phù hợp với Nghị quyết của Hội nghị thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về cải cách chính sách BHXH. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay các quy định có liên quan chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn.

“Thực tiễn luôn vận động, phát triển tiến về phía trước, nhưng khung thể chế chưa theo kịp nên dẫn đến sai quy định. Vì vậy, tôi đề nghị Chính phủ, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, BHXH cần khẩn trương tháo gỡ điểm nghẽn này theo hướng căn cứ nguyên tắc cơ bản của BHXH là đóng hưởng để đảm bảo sự bình đẳng khi tham gia BHXH, góp phần đảm bảo an sinh xã hội của quốc gia”, đại biểu đoàn Quảng Trị nêu rõ.

“Từ thực tiễn này cần đề xuất bổ sung, sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Bảo hiểm y tế để đảm bảo hành lang pháp lý phù hợp với chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế nhà nước, bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của công dân, người lao động. Đó là cách xử lý tối ưu nhất, hợp tình, hợp lý nhất”, đại biểu Hoàng Đức Thắng kiến nghị./.

Nhóm PV/VOV.VN