Sáng 12/9, tại Phiên họp thứ 15, Ủy ban Thường vụ Quốc tiến hành giám sát chuyên đề về “Việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021”.

Cuộc tổng rà soát, sắp xếp mang tính lịch sử

Trình bày báo cáo kết quả giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng – Phó trưởng đoàn thường trực Đoàn giám sát cho biết, việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) giai đoạn 2019 - 2021 bảo đảm hoàn thành các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra tại Nghị quyết số 18-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII, Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị.

“Lần đầu tiên trong lịch sử từ khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đến nay nước ta mới có cuộc tổng rà soát, sắp xếp các ĐVHC cấp huyện trên quy mô toàn quốc như giai đoạn 2019 - 2021 vừa qua” – báo cáo nhấn mạnh.

Kết quả sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã không chỉ góp phần tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách như chủ trương của Đảng đã đề ra mà hơn thế nữa, còn mở rộng không gian phát triển, tập trung được nguồn lực, phát huy tiềm năng, lợi thế sẵn có của các địa phương để phát triển bền vững.

Về kết quả, Đoàn giám sát cho biết, Chính phủ, chính quyền địa phương đã khẩn trương, nghiêm túc triển khai việc rà soát tiêu chuẩn của ĐVHC để xây dựng phương án, đề án sắp xếp ĐVHC trình UBTVQH ban hành tổng cộng 48 nghị quyết về việc sắp xếp 21 ĐVHC cấp huyện và 1.056 ĐVHC cấp xã tại 45 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Qua đó cả nước đã giảm được 8 ĐVHC cấp huyện và 561 ĐVHC cấp xã.

Ngoài ra, cả nước đã giảm được 3.437 cơ quan ở cấp xã và 429 cơ quan ở cấp huyện.

Tổng số cán bộ, công chức cấp huyện của 21 ĐVHC cấp huyện thực hiện sắp xếp có mặt tại thời điểm sắp xếp là 2.411 người; số được bố trí theo đúng quy định là 1.705 người; số dôi dư là 706 người. Tổng số cán bộ, công chức cấp xã của 1.056 ĐVHC cấp xã thực hiện sắp xếp có mặt tại thời điểm sắp xếp là 20.417 người; số được bố trí theo đúng quy định là 10.712 người; số dôi dư là 9.705 người.

Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, Đoàn Giám sát cho rằng, việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 - 2021 cũng còn có một số khó khăn, vướng mắc.

Trước hết là công tác bố trí, sắp xếp, giải quyết chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức và người hoạt động không chuyên trách dôi dư còn lúng túng, số lượng người dôi dư cần tiếp tục giải quyết còn nhiều.

Vẫn còn nhiều trụ sở làm việc của cơ quan, tổ chức chưa được bố trí, sử dụng hiệu quả; việc tổ chức thanh lý, bán đấu giá các trụ sở, tài sản công dôi dư sau sắp xếp còn chậm và gặp nhiều khó khăn.

Công tác hướng dẫn việc thực hiện chế độ, chính sách đặc thù đối với các ĐVHC mới được thành lập chưa kịp thời, đồng bộ, chưa có sự kết nối đầy đủ với các chính sách, pháp luật khác có liên quan. Chất lượng đô thị, mật độ dân số đô thị ở một số ĐVHC đô thị được hình thành trên cơ sở sáp nhập với ĐVHC nông thôn chưa được bảo đảm...

“Sắp xếp không phải chỉ để sắp xếp”

Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh, việc sắp xếp ĐVHC là mới, khó, rất vất vả. Giai đoạn 1986-2015 chỉ có 38 tỉnh rồi lên tới 63 tỉnh (tăng 25 tỉnh), cấp huyện từ 530 huyện lên tới 713 đơn vị (tăng 183 đơn vị), xã từ 9.657 tăng lên 11.162 đơn vị (tăng 1.505 đơn vị).

“Chặng đường 30 năm mà đơn vị hành chính các cấp của chúng ta tăng như trên. Khi đang trong xu thế tăng mà phải quay ngược sắp xếp để giảm thì đây thực sự là vấn đề lớn về tư tưởng và nếu không giải phóng được tư tưởng thì rất khó thực hiện” - bà Nguyễn Thị Thanh Trà nói.

Nêu những mặt thuận lợi, Bộ trưởng Bộ Nội vụ khẳng định quyết tâm chính trị của Đảng, Quốc hội, Chính phủ cao, tập trung, thống nhất và đồng bộ, tạo sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân.

Quan điểm phương thức lãnh đạo và tổ chức thực hiện nhất quán, đồng bộ, gắn sắp xếp ĐVHC với sắp xếp các tổ chức hành chính, đơn vị sự nghiệp hiệu quả.

Tuy vậy, bà Phạm Thị Thanh Trà cũng cho rằng, khó khăn và thách thức là không nhỏ. Trong đó, đây là việc chưa có tiền lệ, trong triển khai lại làm đồng loạt nên có những vướng mắc phát sinh.

Bên cạnh đó là sức ép về thời gian, bởi gọi là 3 năm nhưng thực tế chỉ thực hiện trong vòng chưa đầy một năm. Đây là sức ép rất lớn cho địa phương và các bộ ngành, có những cái thậm chí không kịp trở tay.

“Sau sắp xếp thì cái quý nhất là tình hình chung ổn định, KTXH được duy trì và phát triển. Tuy vậy, bài toán lớn nhất là giải quyết chế độ chính sách cho số lượng cán bộ dôi dư. Chúng tôi sẽ tập trung rất cao vào nhóm giải pháp này để tạo động lực cho việc sắp xếp giai đoạn tới” – Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh.

Nêu ý kiến, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đặt ra nhiều vấn đề cần làm rõ. Đó là mục tiêu tinh gọn bộ máy thì tinh gọn thế nào, tinh giảm biên chế thì được bao nhiêu, tại sao đến nay còn tồn đọng nhiều thế (năm 2021 còn hơn 3000 cán bộ cấp xã, hàng trăm biên chế cấp huyện chưa giải quyết xong). 3 năm sắp xếp như thế thì kinh phí ngân sách tiết kiệm được bao nhiêu, từ chi thường xuyên đến chi đầu tư?

“Sắp xếp không phải chỉ để sắp xếp mà mục tiêu cuối cùng là nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý Nhà nước” – ông Vương Đình Huệ nhấn mạnh và đề nghị làm rõ các chỉ tiêu đo lường, đồng thời nhấn mạnh cuối cùng thì phục vụ nhân dân ra sao, được người dân đánh giá thế nào, nhất là ở các tỉnh biên giới, miền núi. Cùng với đó thì những bài học nào được rút ra để thực hiện sắp xếp trong giai đoạn 2022-2030.

Băn khoăn vấn đề sắp xếp đơn vị đô thị, Chủ tịch Quốc hội dẫn trường hợp nhập huyện lớn là Hoành Bồ vào thành phố Hạ Long, rất nhiều địa phương thành lập thêm thị trấn, thị xã. Báo cáo của Bộ Xây dựng cho biết, sau khi sắp xếp chưa đạt tiêu chí đô thị thì đánh giá ra sao và giai đoạn sau làm việc này thế nào?

“Đề nghị chúng ta làm rõ hơn. Trước đây thành lập thị trấn làm kỹ lắm, đánh giá các loại tác động, cả nguồn lực thực hiện vì theo nguyên tắc là ngân sách tỉnh, ngân sách Trung ương cấp để làm quy hoạch, kế hoạch, hạ tầng, "tránh tình trạng vỏ là phường nhưng ruột vẫn là xã" – ông Vương Đình Huệ nhấn mạnh.

Đề cập việc thành lập TP Thủ Đức, Chủ tịch Quốc hội cho biết TP.HCM đang đề nghị cơ chế đặc thù cho Thủ Đức vì “cái áo chật quá”. Rồi Hà Nội cũng đang định thành lập thành phố trong thành phố thì căn cứ pháp luật, tiêu chí, tiêu chuẩn thế nào.

“Lúc lập thành phố Thủ Đức ý nói đây là cấp quận thôi, giờ nó là loại gì trong tổ chức đơn vị hành chính? Vậy giám sát lần này có làm rõ hay không, hay để ngỏ nội dung này? Tới đây làm tiếp thế nào?” - Chủ tịch Quốc hội Vương Định Huệ đặt vấn đề./.

Ngọc Thành/VOV.VN