Kết luận Hội nghị sơ kết hơn 3 năm thực hiện Nghị quyết số 120 của Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao các đại biểu đã nêu nhiều ý kiến đầy trách nhiệm, tâm huyết, sâu sắc vì sự phát triển của vùng đất “chín rồng” và đưa ra quan điểm chiến lược tiếp cận mới đối với sự phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long với 8 nội dung có các từ khóa đều bắt đầu bằng chữ G. Đây là những quan điểm chưa được nêu trong Nghị quyết 120 và sẽ được bổ sung vào Nghị quyết.

8 quan điểm bắt đầu bằng chữ G

Khẳng định ĐBSCL hay còn được gọi là miền Tây là một phần máu thịt Tổ quốc của Việt Nam, có vị trí chiến lược, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhắc đến vai trò trung tâm sản xuất nông nghiệp của Việt Nam, đóng góp 50% sản lượng lúa, 95% lượng gạo xuất khẩu, 65% sản lượng nuôi trồng thủy sản, 70% các loại trái cây cả nước. Đánh giá của Ngân hàng thế giới cho thấy, ĐBSCL chiếm 20% về lượng gạo thương mại toàn cầu, góp phần đảm bảo lương thực ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ La tinh.

Với tầm quan trọng đó, hàng thập niên qua, nhất là những năm gần đây, Đảng, Nhà nước, đã có nhiều chủ trương, chính sách để thúc đẩy vùng đồng bằng sông Cửu Long phát triển, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, vùng đang chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu.

Thủ tướng cho biết, Nghị quyết 120 của Chính phủ ban hành năm 2017 cũng trên tinh thần ấy. Theo đó, những chính sách, những giải pháp, những chủ trương của Đảng, Chính phủ thời gian qua không đơn thuần chỉ nhìn ở góc độ chính sách phát triển kinh tế, nó còn thể hiện tinh thần trách nhiệm và sự sẻ chia của đồng bào, nhân dân cả nước với người dân miền Tây. Những hạt gạo, trái cây, con cá hàng ngày chúng ta ăn, phần nhiều trong số đó được lắng đọng từ những giọt phù sa qua bàn tay và sự lao động  cần mẫn của người dân ĐBSCL.

“Cho nên tôi muốn nhắc lại hai câu ca dao nói về những người lao động sản xuất nông nghiệp ở miền Tây:” Ăn trái nhớ kẻ trồng cây/Ăn gạo nhớ kẻ đâm xay giần sàng”. Nhân đây, tôi gửi lời cảm ơn đến những người nông dân miền Tây cần cù, chịu thương chịu khó… ngày đêm cùng nhân dân cả nước sản xuất, đóng góp vào an ninh lương thực cho khu vực và toàn cầu, cũng như những sản vật khác chúng ta đã làm ra”- Thủ tướng nhấn mạnh.

Dù kết quả thực hiện Nghị quyết 120 trong 3 năm qua bước đầu tích cực, nhưng Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương “không được kể công” mà phải xác định rất nhiều nhiệm vụ phải làm thời gian tới. Thủ tướng cho biết, cách đây 1 tuần, Chính phủ đã tổ chức Đối thoại 2045 nhằm tìm kiếm giải pháp tạo sự phát triển đột phá cho đất nước.

Thủ tướng yêu cầu tổ chức một cuộc Đối thoại 2045 ở khu vực ĐBSCL, để tìm giải pháp đưa vùng phát triển thịnh vượng cùng đất nước. Cụ thể, muốn giữ được ĐBSCL trước hết phải giữ người, giữ đất và giữ nước. Nhắc lại về nhân kiệt của ĐBSC, thủ tướng cho rằng, ĐBSCL là vùng đất nhân kiệt, nơi sinh ra và hội tụ nhiều tài của nhiều nơi khác đến. Cho nên, chúng ta cần xem đây là một nguồn lực quan trọng, thậm chí là quyết định trong chiến lược ứng phó với thách thức của biến đổi khí hậu. Tài lực, vật lực là quan trọng nhưng quyết định nhất vẫn là nhân lực, là con người, là chất xám, là trí tuệ, là cảm xúc và lòng dũng cảm.

Thủ tướng cho biết, tới đây Đồng bằng sông Cửu Long sẽ tổ chức một diễn đàn trong khuôn khổ Đối thoại 2045 nhằm gặp gỡ đội ngũ trí thức nhà khoa học các doanh nghiệp, doanh nhân, những người có quá trình gắn bó và đang đầu tư ở vùng đất Chín Rồng để tìm ra các giải pháp cho người dân đồng bằng phát triển nhanh, bền vững. Và giao lưu cho Đại học Cần thơ chủ trì Đối thoại 2045 của ĐBSCL. Bởi đến năm 2045 nếu thu nhập bình quân cả nước đạt  mức cao nhưng thu nhập bình quân của người dân ĐBSCL vẫn ở mức trung bình và hàng ngày phải chống chịu với biến đổi khí hậu thì mục tiêu chúng ta chưa đạt được, ước nguyện của Bác vẫn chưa thành.

Để thực hiện mục tiêu đó, Thủ tướng cho rằng, yếu tố quyết định nằm ở việc nỗ lực thực hiện nhiệm vụ của các bộ, ngành, địa phương và người dân của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời Thủ tướng cũng đưa ra quan điểm chiến lược tiếp cận mới đối với sự phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long với 8 nội dung có các từ khóa đều bắt đầu bằng chữ G. Đây là những quan điểm chưa được nêu trong Nghị quyết 120 và sẽ được bổ sung vào Nghị quyết: "Chữ G đầu tiên là chữ Giao, đó là phải dành nguồn lực và tập trung ưu tiên phát triển hệ thống giao thông, thủy lợi, gắn với tầm nhìn chung của toàn vùng ĐBSCL nhất là hệ thống cao tốc, tạo sự liên kết, kết nối thuận tiện, chi phí thấp, thúc đẩy giao thương, mở mang kinh tế cho người dân… làm cơ sở ứng phó hiệu quả với thách thức của biến đổi khí hậu. Chúng ta đưa ra Nghị quyết 120 một tinh thần là thuận thiên, là thích ứng nhưng không phải chúng ta phó cho trời đất tác động thế nào cũng được mà chính là các công trình giao thông, thủy lợi cần phải được quan tâm. Những nơi sạt lở, mất mát của đồng bào chúng ta cần phải quan tâm. Từ hội nghị lần trước tôi đã nói những công trình như Cái Lớn, Cái Bé, Trà Sư, Măng Thít, hệ thống ngọt hóa ở Bến Tre, Bạc Liêu; những sân bay, bến cảng, những việc tạo thuận lợi cho người dân và sản xuất, một số công trình thủy lợi tạo điều kiện cho nông nghiệp và giao thông ...cần phải được nghiên cứu đầu tư phát triển để hỗ trợ cho thuận thiên ở đồng bằng này".

Với việc đồng bằng Sông Cửu Long còn là vùng trũng giáo dục, Thủ tướng cho rằng, chữ G thứ hai là Giáo dục, đây vừa là “chìa khóa vàng” của phát triển bền vững, vừa là đáp án cho bài toán phát triển ngắn hạn lẫn dài hạn, nên hệ thống giáo dục vùng đồng bằng sông Cửu Long phải theo mô thức Giáo dục-Giáo dục-và Giáo dục. Cụ thể phải đảm bảo tất cả trẻ em đều được học hết phổ thông; giáo dục nghề đảm bảo cho người dân tiếp cận việc làm cơ bản; giáo dục trình độ cao là cơ sở để chuyển lên bậc cao hơn về năng suất, thu nhập.

Cho rằng thiếu các dòng sông, con rạch thì không hình thành văn hóa miền Tây, Thủ tướng nêu chữ G thứ 3 là Giang. Do đó chiến lược phát triển cần tận dụng lợi thế và vai trò của các con sông để phát triển kinh tế nông nghiệp, lúa gạo, trái cây, thủy sản; hoàn thiện hệ thống giao thông, dịch vụ logistic… Nêu lên điều này, Thủ tướng đề nghị có một nghiên cứu về “kinh tế sông”.

Nhắc lại câu nói muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa phải cùng đi, Thủ tướng cho rằng chữ G thứ tư là Gắn, tức gắn kết giữa Trung ương với địa phương, nhà nước với thị trường, người dân với doanh nghiệp, trong nước và các tổ chức quốc tế, nhất là thúc đẩy liên kết vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Chữ G thứ 5 là Giàu, đó là cần tiếp tục thu hút người giàu, người khá giả đến đầu tư, làm ăn, sinh sống tại vùng. Muốn vậy các địa phương trong vùng phải tạo môi trường đầu tư kinh doanh, điều kiện sống thuận lợi.

Theo Thủ tướng, chữ G thứ 6 là Giỏi, nên vùng cần có chính sách để thu hút được các nhân tài đóng góp trí tuệ đối với sự phát triển của vùng đất “chín rồng”.

Chữ G thứ 7 là Già, chính là thách thức của già hóa dân số ở đồng bằng sông Cửu Long, bởi tốc độ già hóa dân số ở vùng cao hơn bình quân chung cả nước và dân số già dễ bị tổn thương về kinh tế, xã hội và môi trường. Do đó vùng cần có chính sách chủ động cho vấn đề này, hình thành mạng lưới an sinh xã hội tốt hơn.

Thủ tướng nhắc đến chữ G thứ 8 chính là Giới, đó là phải thúc đẩy bình đẳng giới, tiếp cận cơ hội việc làm và phát huy vai trò, vị trí của người phụ nữ. Bởi sự phát triển của khoa học công nghệ, ở một góc độ nào đó, đe dọa đến cơ hội việc làm cho phụ nữ. Do đó cần có chiến lược để đảm bảo phụ nữ được giáo dục và tiếp cận việc làm trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Phải thực hiện các giải pháp ưu tiên

Trên cơ sở các quan điểm đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu một số nhiệm vụ mà các bộ, ngành và địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long cần thực hiện, thứ nhất là tạo lập môi trường kinh doanh tốt nhất cho doanh nghiệp, thúc đẩy sự linh hoạt của chính sách và các yếu tố kinh tế. Chỉ có thể bằng các dự án của doanh nghiệp, của HTX thì mới là chất xúc tác để trung hòa tác động của biến đổi khí hậu, mực nước biển dâng. Doanh nghiệp giải quyết việc làm, tăng thu nhập và thu ngân sách. Thứ hai là thúc đẩy sự phát triển đồng bộ và hoàn chỉnh các loại thị trường chủ chốt. Đối với thị trường lao động, các địa phương cần chú trọng đào tạo và đạo tạo lại nguồn nhân lực một cách hiệu quả, đón đầu các xu hướng dịch chuyển sản xuất để chuẩn bị các kỹ năng cần thiết cho người lao động thích ứng với thị trường. Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội chủ trì xây dựng đề án này.

Với thị trường đất đai, Thủ tướng cũng yêu cầu thúc đẩy chuyển đổi đất đai để thích ghi với nhu cầu và mục đích sử dụng đất trước sự biến đổi nhanh chóng và khó lường của thiên nhiên. Nghiên cứu để có cơ sở linh hoạt trong quy hoạch diện tích đất trồng lúa chuyển đổi sang các cây trồng có giá trị cao hơn và thích ứng với biến đổi khí hậu. Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì thực hiện đề án này để chuẩn bị thay thế quy hoạch sử dụng đất vùng đồng bằng sông Cửu Long sắp hết thời hạn. Thủ tướng cũng cho biết Luật Đất đai sẽ được lấy ý kiến sửa đổi vào cuối năm nay.

Cùng với đó là xây dựng hệ sinh thái cho các ngành sản xuất, giảm chi phí giao dịch, thúc đẩy lưu thông hàng hóa, các liên kết chuỗi, mô hình phát triển cụm ngành tại Đồng bằng Sông Cửu Long. Tăng cường đầu tư cho khoa học và công nghệ, xác định các công nghệ ưu tiên đầu tư tại khu vực này; đặc biệt cần có cơ chế chính sách thúc đẩy các sáng kiến phát triển bền vững.

Phát triển thị trường vốn – thị trường hầu như chưa phát triển tại khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long. Cần đẩy nhanh hình thành các quỹ đầu tư, các cơ chế huy động vốn, khuyến khích cho vay các lĩnh vực giúp chuyển đổi cơ cấu nhanh chóng, tăng cường năng lực thị trường tài chính.

Thủ tướng chỉ đạo ưu tiên nguồn lực của Nhà nước cho đầu tư cơ sở hạ tầng nhiều hơn nữa cho vùng Đồng bằng Sông Cửu Long; đẩy nhanh việc triển khai và thực hiện các dự án đã được quy hoạch. Nhấn mạnh, “lộ thông thì tài thông”, Thủ tướng đề nghị phát triển cả hàng không, đường bộ, đường thủy và đường sắt tạo động lực lớn cho phát triển kinh tế vùng đất Chín Rồng.

Tại hội nghị, Thủ tướng chỉ đạo cần đưa ngân sách chi cho ứng phó với biến đổi khí hậu thành một hạng mục chi chính của ngân sách địa phương trong tổng thu ngân sách hàng năm

Các địa phương trong vùng Đồng bằng Sông Cửu Long cần tăng cường liên kết mạnh mẽ với thành phố Hồ Chí Minh theo tình thần bền vững, hữu cơ, cùng phát triển; phát huy vai trò Hội đồng điều phối vùng. Phát triển mạnh mẽ các đô thị trong vùng, quy hoạch lại dân cư. Đẩy mạnh hợp tác quốc gia, quốc tế và tranh thủ các nguồn viện trợ quốc tế./.